بدون شک می‌دانید که بارداری با باروری یک تخمک آغاز می‌شود. در حالت عادی و طبیعی تخمک بارور شده به دیواره رحم وصل می‌شود اما این روند برای همه بانوان یکسان نخواهد بود. متاسفانه برخی از بانوان با بارداری خارج رحم روبرو می‌شوند، به طوری که تخمک بارورشده در محیطی خارج از رحم رشد خود را آغاز می‌کند. این نوع بارداری در بیشتر مواقع درون لوله فالوپ رخ می‌دهد. لوله فالوپ جایی است که تخمک‌ها از تخمدان به درون رحم راه می‌یابند. به حاملگی خارج رحم، حاملگی لوله‌ای نیز می‌گویند. در برخی موارد این نوع حاملگی حتی در برخی از نواحی بدن همانند تخمدان، حفره شکم و قسمت پایین رحم یا دهانه رحم که به واژن متصل است، رخ می‌دهد. برای اینکه بیشتر با این نوع حاملگی آشنا شوید، می‌توانید مطلب زیر را مطالعه کنید.
منظور از حاملگی خارج از رحم چیست؟
در حاملگی خارج از رحم، تخمک درون جایگاه اصلی خود و در رحم کاشته نمی‌شود، بلکه در فضایی خارج از رحم به رشد خود ادامه می‌دهد. در نظر داشته باشید، این نوع حاملگی به صورت عادی و طبیعی نتیجه‌بخش نخواهد بود، بلکه به کمک و دستکاری یک متخصص حرفه‌ای نیاز دارد.
در بیشتر موارد طی این نوع حاملگی‌ها تخمک بارور شده نمی‌تواند زمان زیادی زنده باقی بماند و بافت در حال رشد آن به درمان دقیق نیاز دارد. در صورتی که به موقع برای درمان این معضل دست به کار نشوید، خونریزی شدید و تهدید‌کننده‌ای رخ می‌دهد.
در یک بارداری سالم، تخمک بارور شده به پوشش داخلی رحم می‌چسبد. این در حالی است که طی بارداری خارج از رحم، تخمک در جایی خارج از رحم و درون لوله فالوپ مسیر رشد خود را آغاز می‌کند. در نظر داشته باشید بی‌توجهی به این نوع حاملگی می‌تواند باعث عفونت شدید یا حتی مرگ شود.
علائم حاملگی خارج رحم
این امکان وجود دارد که شما در ابتدا این نوع حاملگی خود هیچ علائمی مشاهده نکنید. با این حال برخی از بانوان که به این نوع بارداری دچار می‌شوند، علائم و نشانه‌های معمول اولیه بارداری را مشاهده می‌کنند. برای مثال ممکن است پریود نشوند یا در پستان‌های خود حساسیت‌هایی داشته باشند.
حالت تهوع نیز از دیگر علائم اولیه تشخیص این نوع بارداری است. در صورتی که شما به بارداری خارج از رحم دچار شده باشد و تست بارداری بدهید، بدون شک نتیجه آزمایش شما مثبت است. البته بارداری خارج از رحم امری ادامه‌دار نیست و نمی‌توانید به طور طبیعی به این بارداری خود ادامه دهید.
از آنجایی که تخمک بارور شده در مکانی نامناسب رشد خود را آغاز کرده است، این امکان وجود دارد که شما با علائم و نشانه‌های قابل توجه بیشتری روبرو شوید.
علائم اولیه حاملگی خارج رحم
اغلب اولین علائم هشدار دهنده حاملگی خارج رحم، خونریزی خفیف واژینال و درد لگن است. اگر خون از لوله فالوپ شما نشت کند، این امکان وجود دارد که در قسمت شانه خود درد احساس کنید یا اینکه به طور دائم برای اجابت مزاج تمایل نشان دهید.
تشخیص حاملگی خارج رحم
اگر تخمک بارور شده در لوله فالوپ به رشد خود ادامه دهد، این روند می‌تواند باعث پارگی لوله شود. بنابراین احتمال خونریزی شدید در داخل شکم وجود دارد. برخی دیگر از علائم اورژانسی این نوع بارداری، احساس سبکی شدید در سر است. همچنین این امکان وجود دارد که خانم باردار غش کند یا دچار شوک شدید شود.
بارداری خارج از رحم در کجا رخ می‌دهد؟
بارداری خارج از رحم زمانی اتفاق می‌افتد که یک تخمک بارور شده در خارج از رحم مادر کاشته شود. در حالت عادی تخمک بارور شده باید به سمت لوله‌های فالوپ حرکت کند و خود را در دیواره رحم قرار دهد. در ادامه نیز می‌تواند برای رشد خود دست به کار شود.
در حاملگی خارج رحم تخمک در مسیر ذکر شده قرار می‌گیرد و کاشته می‌شود. شایع‌ترین جایی که ممکن است تخمک بارور کاشته شود، داخل لوله‌های فالوپ است. حدود 90 درصد حاملگی‌های خارج از رحم درون لوله فالوپ اتفاق می‌افتند.
دلیل حاملگی خارج رحم چیست؟
در بیشتر موارد، شرایطی که حرکت تخمک به سمت لوله فالوپ را کند یا مسدود کند، باعث حاملگی خارج از رحم می‌شود. برخی از دلایل این معضل را در ادامه نام می‌بریم:
- مادر دارای بافت اسکار است یا به چسبندگی و التهاب ناشی از جراحی لگن دچار شده
- آسیب لوله‌های فالوپ که بیشتر این آسیب‌ها به خاطر بیماری‌ها و عفونت‌های مقاربتی است
- لوله فالوپ خانم به طور مادرزادی نقص دارد
- مادر به بیماری دچار است که لوله فالوپ او مسدود شده
چطور می‌توان فهمید که در معرض حاملگی خارج رحم قرار داریم؟
چندین عامل خطر وجود دارند که احتمال حاملگی خارج رحم را افزایش می‌دهند. در صورتی که به یکی از معضلات زیر دچار باشید، خطر روبرو شدن با حاملگی خارج رحم بیشتر خواهد بود:
- دارای سابقه بارداری خارج از رحم
- سابقه بیماری التهابی لگن
- مبتلا بودن به عفونتی که بتواند در لوله‌های فالوپ، رحم، تخمدان و دهانه رحم شما بافت اسکار ایجاد کند
- انجام دادن جراحی لوله فالوپ همانند بستن لوله‌ها
- سابقه انجام جراحی سایر اندام‌های ناحیه لگن
- سابقه ناباروری
- سابقه درمان ناباروری با لقاح آزمایشگاهی یا IVF
- مبتلا به آندومتریوز
- مبتلا به عفونت‌های مقاربتی
- وجود دستگاه IUD در زمان لقاح
- سابقه مصرف دخانیات
اگر متوجه شدید که باردار هستید اما یک دستگاه داخل رحمی (IUD) درون رحم شما وجود دارد یا اینکه لوله‌های خود را بسته‌اید، توصیه می‌کنیم خیلی سریع با پزشک متخصص زنان و زایمان ارتباط بگیرید. بارداری خارج از رحم در چنین شرایطی شایع‌تر است.
در ضمن خطر بروز چنین حاملگی با افزایش سن بیشتر می‌شود. افراد بالای 35 سال در مقایسه با افراد زیر 35 سال بیشتر در معرض بارداری خارج از رحم هستند. حدود 50 درصد از افرادی که حاملگی خارج از رحم را تجربه می‌کنند هیچ یک علائم این معضل را تشخیص نمی‌دهند.
عوارض حاملگی خارج رحم چیست
بارداری خارج رحم یکی از موقعیت‌های اورژانسی است. رحم مادر تنها عضو بدن است که جنین می‌تواند در آن رشد کند. رحم با توجه به میزان رشد جنین کشیده و منبسط می‌شود. لوله‌های فالوپ به اندازه رحم انعطاف‌پذیر نیستند. به زبان ساده لوله فالوپ با رشد تخمک بارورشده می‌ترکد.
این اتفاق می‌تواند باعث خونریزی داخلی شدید شود و حتی زندگی مادر را تهدید کند. این روند خطرناک است. برای جلوگیری از آسیب به لوله فالوپ و سایر اندام‌ها، خونریزی داخلی و احتمال مرگ حاملگی خارج رحم باید خیلی فوری درمان شود.
نحوه تشخیص حاملگی خارج رحم
بیشتر مادران تا زمانی که برای قرار ملاقات قبل از تولد، آزمایش خون یا سونوگرافی به متخصص زنان و زایمان مراجعه نکنند، نمی‌توانند متوجه حاملگی خارج رحم خود شوند. متخصص منتخب شما بعد از معاینه وضعیت سلامتی‌تان می‌تواند بارداری خارج از رحم را تشخیص دهد یا به این معضل مشکوک شود.
به منظور تشخیص حاملگی خارج رحم، پزشک چندین آزمایش انجام می‌دهد. برای مثال لگن شما را معاینه می‌کند و بارداری شما را به تایید می‌رساند. برخی از تست‌های تشخیص این نوع حاملگی پر خطر را در ادامه شرح می‌دهیم:
- آزمایش ادرار: برای این آزمایش شما ادرار خود را درون ظرف می‌ریزید و متخصص نوار تست را درون ادرار شما فرو می‌برد.
- آزمایش خون: متخصص خون شما را آزمایش می‌کند تا ببیند چه مقدار هورمون گنادوتروپین جفتی انسانی در بدن شما وجود دارد. بدن شما در دوران بارداری این نوع هورمون را تولید می‌کند. مقدار کم این نوع هورمون می‌تواند نشان‌دهنده بارداری خارج از رحم باشد؛ زیرا در بارداری سالم میزان هورمون HCG به طور چشمگیری افزایش می‌یابد. در صورتی که تخمک بارور شده درون رحم شما کاشته شود میزان این هورمون تا حد زیادی افزایش پیدا می‌کند.
- معاینه اولتراسوند: سونوگرافی از امواج صوتی برای ایجاد تصویری از ساختارهای داخلی بدن شما استفاده می‌کند. متخصص از این آزمایش برای دیدن محل کاشت تخمک بارور شده استفاده می‌کند.
بعد از اینکه متخصص با کمک یکی از روش‌های نام برده شده بارداری خارج از رحم شما تایید کرد و توانست محل کاشته شدن تخمک بارور شده را تشخیص دهد، شما باید برای درمان این معضل خود دست به کار شوید. این نوع بارداری یک شرایط اورژانسی است و درمان آن بسیار مهم خواهد بود.
راه‌های درمان حاملگی خارج رحم
بارداری خارج از رحم به طور معمول در اوایل دوره بارداری قابل تشخیص است. متخصصان زنان و زایمان طی 3 ماهه اول بارداری یا تا 12 هفته اول حاملگی شما می‌توانند این معضل را تشخیص دهند. با این حال بیشتر مادران طی هفته هشتم بارداری خود متوجه این نوع حاملگی می‌شوند که باید بلافاصله برای درمان آن اقدام کنند. در بخش‌های بعدی روش‌های درمان بارداری خارج رحم را به طور خلاصه شرح می‌دهیم.
مصرف داروی متوترکسات
اقدام برای درمان حاملگی خارج رحم
در برخی موارد، متخصص استفاده از دارویی به نام متوترکسات را برای جلوگیری از رشد تخمک بارور شده و پایان دادن به بارداری پیشنهاد می‌دهد. این دارو به لوله‌های فالوپ شما آسیبی وارد نمی‌کند. در صورتی که لوله فالوپ شما از قبل پاره شده است، نمی‌توانید از این دارو استفاده کنید.
این نوع دارو در واقع یک داروی تزریقی است که باید توسط متخصص حرفه‌ای به شما تزریق شود. این روش درمان در مقایسه با روش جراحی غیرتهاجمی‌تر است اما بعد از مصرف آن باید به طور مرتب به مطب پزشک متخصص منتخب خود مراجعه کنید.
در واقع با هر بار حضور شما در مطب، متخصص سطح هورمون HCG شما را کنترل می‌کند. مهم است که در این موارد به اندازه کافی پیگیری کنید. در موارد نادر اگر سطح این نوع هورمون شما بعد از تزریق داروی نام برده شده کاهش پیدا نکند، تزریق دوز دوم متوترکسات ضروری خواهد بود.
توصیه می‌کنیم قبل از مصرف این دارو، از متخصص در مورد عوارض جانبی آن و خطرات احتمالی مصرف این دارو صحبت کنید. در واقع بهتر است بدانید که چه چیزی در انتظار شما خواهد بود.
جراحی درمانی
در صورتی که لوله فالوپ شما پاره شده و یا در خطر پارگی قرار دارد، متخصص برای درمان این معضل حاملگی از روش جراحی استفاده می‌کند تا تخمک را از بدن شما بیرون بکشد. این روش یک جراحی اورژانسی و بسیار موثر است. به طور معمول این روش جراحی به صورت لاپاراسکوپی و از طریق چندین برش کوچک در شکم مادر انجام می‌شود.
البته برای جراحی و خارج کردن حاملگی خارج رحم مادر را بیهوش می‌کنند. جراح ممکن است کل لوله فالوپ شما را با تخمک از بدنتان خارج کند یا اینکه تنها تخمک بارور شده را از لوله بیرون بکشد. با این کار لوله فالوپ شما در جای خود حفظ می‌شود.
آیا می‌توان از حاملگی خارج رحم جلوگیری کرد؟
هیچ راه مشخصی برای جلوگیری از بارداری خارج رحم وجود ندارد اما در ادامه ما چندین روش موثر برای کاهش خطر این نوع معضل را نام می‌بریم:
- محدود کردن تعداد شرکای جنسی
- استفاده از کاندوم در حین برقراری رابطه جنسی
- جلوگیری از ابتلا به بیماری‌های مقاربتی
- کاهش خطر ابتدا به بیماری التهاب لگن
- ترک سیگار
در نهایت اینکه شما نمی‌توانید از حاملگی خارج رحم جلوگیری کنید، با این حال می‌توانید عادات خوب زندگی خود را افزایش دهید، سبک زندگی‌تان را عوض کنید تا خطر این معضل کاهش یابد. برای مثال سیگار نکشیدن تاثیر زیادی بر روی نوع بارداری شما دارد.
همچنین بهتر است به وزن ایده‌آل خود برسید و روش‌های موثر برای جلوگیری از هر گونه عفونت مقاربتی را در نظر بگیرید. قبل از اینکه برای بارداری خود اقدام کنید، بهتر است عوامل خطرناک این نوع بارداری را بررسی کنید و تحت نظر متخصصان حرفه‌ای برای بارداری دست به کار شوید.
سخن آخر
بارداری خارج رحم می‌تواند غیرمنتظره و ترسناک باشد. احتمال دارد، احساسات زیادی همانند غم، شوک و اضطراب به سراغ شما بیایند. در صورتی که بارداری شما برنامه‌ریزی شده نباشد، احتمال بروز این نوع بارداری ممکن است باعث تروما شدید شما شود.
برای اینکه بتوانید بارداری خوبی را تجربه کنید، باید به سراغ مراکز ناباروری بروید که در این زمینه تخصص و تجربه خوبی دارند و شما را به بهترین شکل ممکن راهنمایی می‌کنند. مرکز ناباروری رستاک یکی از بهترین مراکز برای تشخیص و درمان مشکل بارداری خارج از رحم است. تیم متخصص این مرکز می‌تواند بهترین روش درمانی را برای شما پیاده کند و تا جای ممکن از این نوع معضل پیشگیری به عمل آورد.
