رحم اندامی در بدن جنس مونث است که در آن جنین تا زمان زایمان رشد می‌کند. کاربرد رحم در واقع نگهداری و غذا رسانی به جنین در حال رشد و همچنین آماده‌سازی بستری برای اسپرم و رسیدن به تخمک است. اما گاهی با توجه به نوع رحم و شکل آن عمل رسیدن اسپرم به تخمک با مشکل مواجه می‌شود که در نتیجه به ناباروری یا بارداری سخت منجر خواهد شد. رحم انواع مختلفی دارد اما تقسیم بندی فضای رحمی از 3 بخش فوندوس، جسم رحم و گردن رحم تشکیل شده است. برای آشنایی بیشتر با انواع رحم می‌توان به رحم‌های سپتوم‌دار یا رحم دیواره دار، رحم تک شاخ، رحم قوسی یا کمانی، رحم دوشاخ یا قلبی و رحم دوتایی یا دو گانه اشاره کرد. نکته لازم به ذکر این است که بیشتر ناهنجاری‌های رحمی در رحم قوسی و دوگانه شکل می‌گیرند. در این مطلب بیشتر در مورد انواع مختلف رحم و رابطه آنها با ناباروری توضیح می‌دهیم.
چند نوع رحم وجود دارد؟
با وجود اینکه بیشتر اعضای بدن افراد با یکدیگر یکسان هستند اما در برخی از موارد ما شاهد تفاوت‌هایی هستیم. برای مثال رحم یکی از اعضای بانوان است که در هر یک از آنها با حالت‌های متفاوتی همراه خواهد بود. متاسفانه برخی از رحم‌ها ناهنجاری‌هایی دارند که حتی منجر به ناباروری می‌شوند.
ناهنجاری‌های رحم انواع مختلفی دارد که منجر به سقط جنین، زایمان زودرس و یا حتی ناباروری زنان می‌شود و علت وجود این ناهنجاری‌ها می‌تواند مادرزادی و یا اکتسابی باشد. در ادامه این مطلب برخی از رایج‌ترین انواع رحم را به طور خلاصه شرح می‌دهیم.
رحم تک شاخ
رحم تک شاخ در واقع یک ناهنجاری در سیستم بدن خانوم و جز مشکلات مادرزادی و نادر است که در این حالت زن به جای 2 لوله فقط یک لوله فالوپ دارد. رحم تک شاخ ناهنجاری مادرزادی محسوب می‌شود؛زیرا فرد با این بیماری به دنیا می‌آید.
لوله‌های فالوپ مسئولیت انتقال تخمک‌ها به رحم در زمان تخمک گذاری را بر عهده دارند. آمار و گزارشات جمع‌آوری شده نشان می‌دهد که افراد منجر به ناهنجاری تک شاخ دارای یک تک شاخ رحمی هستند. در واقع شاخ ابتدایی از بافت رحم جذب می‌شود و باقی می‌ماند.
شاخ ابتدایی می‌تواند به رحم وصل شود یا از آن جدا باشد. در این صورت است که فرد برای بارداری به مشکل بر‌می‌خورد. با این ناهنجاری امکان بارداری وجود دارد اما بسیار خطرناک است؛ زیرا بارداری همراه با چنین مشکلی می‌تواند به پارگی بالقوه رحم و یا حتی سقط جنین منجر شود.
رحم قوسی
آشنایی با انواع رحم
همانطور که گفته‌ایم انواع رحم می‌توانند با مشکلات و ناهنجاری‌هایی شکل بگیرند. یکی از این مشکلات می‌تواند به رحم قوسی اشاره داشته باشد. در نگاه اول رحم قوسی شبیه به یک رحم معمولی است اما در بالای این رحم یک فرورفتگی وجود دارد.
از مشکلات رحم قوسی باید به این موضوع اشاره کرد که افراد دارای این رحم دچار ناباوری نمی‌شوند اما به دلیل نچرخیدن نوزاد در فضای رحمی این ناهنجاری منجر به زایمان زودرس و یا سزارین می‌شود.
رحم قوسی با عارضه خاصی قابل تشخیص نیست اما بارداری و زایمان را سخت می‌کند؛ زیرا در ماه‌های دوم یا سوم احتمال سقط جنین وجود دارد و یا مادر به زایمان زودرس دچار می‌شود.هنگامی که فرد جنین خود را با زایمان زودرس به دنیا آورد، این احتمال وجود دارد که جنین به شکل غیر طبیعی رشد کرده باشد.
رحم سپتوم‌دار یا دیواره‌ای
در توضیح این رحم می‌توان گفت یک دیواره عضلانی به نام سپتوم در فضای داخل رحم ایجاد شده است که این احتمال وجود دارد این دیواره تا دهانه رحم کشیده شود و یا قسمتی از دهانه رحم را مسدود کند. این ناهنجاری در واقع مشکلی در بارداری طبیعی و یا زمان قاعدگی پیش نمی‌آورد و در میان انواع رحم جز ناهنجاری‌های حاد محسوب نمی‌شود.
اما در برخی موارد سپتوم و یا دیواره عضلانی در هنگام قاعدگی مانع ارتباط واژن و دهانه رحم می‌شود و خون قاعدگی خارج نخواهد شد. از آنجایی که این بیماری به ظاهر دیده نمی‌شود به راحتی قابل تشخیص نیست. بهتر است برای تشخیص این ناهنجاری رحمی از سونوگرافی‌های متعدد و عکس‌های رنگی استفاده شود.
در برخی از مواقع برای درمان این بیماری می‌توان از لاپاراسکوپی و هیستروسکوپی برای برداشتن و بیرون آوردن بخش سپتوم استفاده کرد.
رحم دوتایی یا دوگانه
در انواع رحم و ناهنجاری‌های آنها، رحم دوگانه منجر به سقط جنین‌های مکرر می‌شود؛ زیرا گاهی لوله‌های رحمی بهم متصل نمی‌شوند و هرکدام به یک دهانه مجزا وصل هستند. اغلب زنانی که همزمان هم واژن و هم رحم دوگانه دارند در زمان قاعدگی دچار خونریزی زیادی می‌شوند و در این صورت باید به پزشک مراجعه کنند و تحت نظر قرار گیرند تا در دوران بارداری به مشکل سقط مکرر جنین برخورد نکنند.
هر زمان که با مشکلاتی نظیر خونریزی‌های زیاد در قاعدگی، احساس درد شدید یا غیر قابل تحمل روبرو شدید یا تجربه متوالی سقط جنین را داشتید بدون شک به پزشک متخصص در زمینه زنان و زایمان مراجعه کنید. علت 2 رحمی تا بحال در علم پزشکی یافت نشده است.
این ناهنجاری‌های رحمی که در واقع مادرزادی هستند گاهی اوقات منجر به مشکلات ناباروری و سایر اختلالات رحمی می‌شوند که می‌توان از جمله سقط جنین، زایمان زودرس و غیره را نام برد. این مشکلات منجر به تولد نوزاد نارس می‌شوند و یا حتی بیماری‌های کلیوی را به همراه خواهند داشت.
آزمایشات مختلفی برای تشخیص این بیماری وجود دارد که از کاربردی‌ترین آزمایشات می‌توان سونوگرافی، ام ارآی، سونوهیستروگرافی و هیستروسالپنگوگرافی را نام برد.
تشخیص ناهنجاری‌های انواع رحم و درمان آنها
انواع رحم و بارداری
با توجه به انواع رحم و ناهنجاری‌های رحمی مشکلاتی از قبیل ناباروری و یا سقط جنین را شاهد هستیم. پزشکان و متخصصان این زمینه با تحقیق و بررسی‌های مکرر توانسته‌اند برخی از مشکلات را کنترل و درمان کنند.
حس خوب مادر شدن در گذشته‌ها آرزوی خیلی از زنان بود اما امروزه با توجه به پیشرفت در علم پزشکی و توسعه فناوری در ابزار و امکانات درمانی بسیاری از افراد با وجود همین ناهنجاری‌های رحمی بارداری موفقی داشته‌اند.
هرگونه ناهنجاری در رحم می‌تواند به سقط جنین منجر شود اما اگر در ابتدای بارداری پزشک معالج بتواند نوع ناهنجاری را درست تشخیص دهد شانس درمان آن نیز زیاد خواهد بود. در بخش بعدی به روش‌های درمان انواع رحم و ناهنجاری‌های آنها اشاره می‌کنیم.
درمان مشکل رحم دیواره‌دار یا سپتوم‌دار
اگر تخمک بارور شده روی سپتوم ایجاد شود خطر سقط جنین را به همراه دارد. درمان ناهنجاری سپتوم با جراحی و برداشتن رحم امکان پذیر است که این درمان خود به یک مشکل رحمی تبدیل می‌شود. برای بارداری بهتر است اندازه و نوع دیواره سپتوم ایجاد شده را تشخیص دهید و بعد اقدام به بارداری کنید تا از عارضه زایمان زودرس جلوگیری شود.
درمان ناهنجاری رحم تک شاخ
این ناهنجاری رحمی یک بیماری ژنتیکی است که به طور معمول همانطور که گفته‌ایم فقط یک لوله فالوپ تشکیل می‌شود. در روند درمان و تشخیص باروری این رحم باید گفت احتمال باروری موفق بسیار ضعیف است اما غیر ممکن نخواهد بود؛ زیرا با انجام لاپاراسکوپی قبل از بارداری می‌توان این ناهنجاری را کنترل کرد.
البته فراموش نکنید بهتر است در زمان بارداری آزمایشات غربالگری را براساس توصیه پزشک خود انجام دهید تا از رشد جنین مطمئن شوید و یا اختلالات جنین توسط پزشک تخمین زده شود. در صورت هرگونه مشکل برای انجام سقط جنین به دلیل این ناهنجاری ابتدا باید سونوگرافی‌های 2 یا 3 بعدی به طور کامل انجام شود و بعد از انجام آزمایشات تصمیم به سقط جنین با تجویز پزشک به مرحله اجرا درآید.
درمان مشکل رحم دوگانه یا دی دلفیس
شروع این بیماری در زمانی است که دختر در شکم مادر است و مجاری ادراری آن در حال تکامل و رشد خواهند بود. در این صورت ناهنجاری رحم دوگانه می‌تواند ژنتیکی محسوب شود. طی این مشکل رحمی فرد می‌تواند به راحتی باردار شود و نوزاد خود را سالم زایمان کند.
گاهی در بعضی مواقع پیش آمده است که پزشک با معاینه لگن متوجه عدم شکل طبیعی رحم برای بارداری می‌شود. در این صورت برای تشخیص درمان باید آزمایش سونوهیستوروگرافی را انجام دهید. برای انجام این آزمایش مایعی را از طریق لوله‌ای نازک داخل رحم قرار می‌دهند و پزشک به راحتی می‌تواند این ناهنجاری را تشخیص دهد.
رحم طبیعی
ناهنجاری‌های انواع رحم
در بررسی انواع رحم می‌توان الگو اولیه را رحم طبیعی قرار داد. شکل رحم طبیعی در واقع شبیه گلابی معکوس داخل لگن است. با نگاه اولیه می‌توان یک رحم طبیعی را از رحم‌های معیوب و ناهنجاری‌های رحمی تشخیص داد.
داخل رحم طبیعی خالی به نظر می‌رسد و اطراف آن را دیواره‌های عضلانی پوشش داده‌اند. ساختار طبیعی رحم این گونه است که یک سوم تحتانی رحم داخل واژن قرار دارد که به قسمت تحتانی آن سرویکس می‌گویند و قسمت فوقانی آن فوندوس نامیده می‌شود.
سایز رحم طبیعی از بالا به پایین حدود 7.62 سانتی متر است و ضخامت 2.5 سانتی متری با وزن 30 گرم دارد. سه لایه اصلی رحم طبیعی متشکل از پریمتریوم لایه محافظتی، میومتر لایه میانی رحم و آندومتر لایه داخلی رحم است که در دوران قاعدگی از بین می‌رود.
دوقلو شدن جنین
دوقلو شدن جنین گاهی دغدغه برخی از افراد است گاهی پیش می‌آید مادران ترجیح می‌دهند با توجه به سختی‌های بارداری و زایمان صاحب دو فرزند همزمان شوند. همچنین گاهی هم بر اثر درمان برخی از مشکلات و ناهنجاری‌ها تعداد جنین از یکی بیشتر شود.
این اتفاق دلیل غافلگیری پدر و مادر تحت درمان خواهد بود. در سال‌های اخیر تعداد زایمان‌های بیشتر از یک جنین در همه دنیا بیشتر از قبل شده است و پزشکان علت این امر را درمان‌های رحمی و یا بالا رفتن سن مادران تشخیص داده‌اند.
با اینکه بیشتر باورهای عام بر این اساس هستند که دو قلو شدن جنین ارثی است اما باید گفت دلایل دیگری هم در این امر تاثیرگذار خواهد بود.
دلایل چند قلو شدن جنین
طی روش‌های درمانی رحم‌های ناقص و معیوب احتمال بارداری دوقلو زیاد است اما به طور حتم دلایل بیشتری برای چند قلو شدن جنین وجود دارند. دلایل مربوط به درمان‌های رحمی تا به امروز طی تحقیقات مختلف ثابت شده‌اند.
علائم چند قلو بودن جنین‌ها در ماه اول بارداری مشخص است. باید توجه کنید زمانی که یک تخمک در زمان لقاح به 2 سلول تقسیم می‌شود و یا حتی 2 اسپرم لقاح پیدا می‌کنند دوقلوهای همسان تشکیل خواهند شد. ولی اگر 2 تخمک یا حتی بیشتر با 2 اسپرم و یا بیشتر لقاح پیدا کنند دوقلوهای غیر همسان خواهیم داشت. برخی دیگر از دلایل دوقلو شدن جنین را در ادامه شرح می‌دهیم:
- ارث: ژنتیک و ارثی بودن دوقلو شدن جنین بیشتر از طرف مادر است. اگر در خانواده مادر، خواهر یا فرد دیگری سابقه 2 قلو یا چند قلوزایی را داشته باشد، احتمال 2 قلو شدن جنین زیاد خواهد بود.
- سابقه چند قلو زایی: اگر مادر در بارداری اول خود 2قلو یا چند قلو باردار شده است در بارداری‌های بعدی آن نیز این احتمال وجود دارد.
- سن مادر: تحقیقات و بررسی‌های جدید نشان داده است که اگر مادر با سن بالای 35 سال باردار شود به دلیل تحریک بیشتر هورمون فولیکول در مرحله تخمک‌گذاری، هورمون‌های بیشتری تولید می‌شوند و همین امر منجر به چند قلو شدن جنین خواهد شد.
- نژاد مادر: به طور معمول در مادران آمریکایی وآفریقایی این امکان بیشتر رخ می‌دهد. حتی در زنان سیاه پوست برای چندقلو شدن جنین شانس بیشتری وجود دارد.
تشکیل نشدن کامل رحم
اختلالات انواع رحم
یکی دیگر از انواع ناهنجاری‌های رحمی تشکیل نشدن قسمت‌هایی از رحم همانند واژن، سرویکس، لوله‌های فالوپ، ناحیه فوقانی رحم و یا ترکیبی از آنها است که به طور معمول با علائمی در زمان قاعدگی مشخص می‌شود.
در بیشتر مواقع با وجود این ناهنجاری در رحم امکان بارداری وجود ندارد اما اگر در کل با فقدان واژن روبرو شوید می‌توانید با ساخت واژن مصنوعی و تحت آمیزش جنسی تحت نظر پزشک قرار بگیرید و باردار شوید.
اما فراموش نکنید در هرکدام از این ناهنجاری‌ها اگر باردار شدید باید مراقبت‌های زمان بارداری را چندین برابر رعایت کرده و از فعالیت‌های سنگین و یا ورزش‌های پر جنب و جوش به طور جدی خودداری کنید؛ زیرا که رحم شما به مراقبت و استراحت بیشتری نسبت به یک رحم طبیعی نیاز دارد.
کلام آخر
در این راهنما انواع رحم و مشکلات رحمی را شرح دادیم. همچنین شما را با عوارض ناهنجار‌های رحم آشنا کردیم. اگر شما هم دچار ناباروری هستید و یا نمی‌دانید چرا توانایی نگهداری جنین را ندارید و به سقط جنین دچار می‌شوید، بهتر است به کلینیک تخصصی ناباروری رستاک مراجعه کنید.
این مرکز با پیشرفته‌ترین امکانات روز دنیا برای بر طرف کردن مشکل ناباروری به شما کمک می‌کند. شما می‌توانید با مراجعه به این کلینیک با بخش‌های تخصصی کلینیک ناباروری رستاک آشنا شوید. علت اصلی برتر بودن این کلینیک در راستای ناباروری نسبت به دیگر کلینیک‌ها داشتن کادر پزشکی مجرب و پیشرفته‌ترین امکانات روز دنیا است.
