با علل و روش های درمان ناباروری در خانم ها و آقایان آشنا شوید
ناباروری وضعیتی است که یک زوج علی‌رغم تلاش‌های مکرر موفق به داشتن فرزند نمی‌شوند. اگر شما نیز دچار این مشکل هستید، نگران نباشد؛ افراد مختلفی در تمامی نقاط دنیا با مشکل نازایی روبه‌رو هستند. خوشبختانه پیشرفت علم پزشکی و روش‌های درمان ناباروری موجب شده است تا نازایی در اغلب موارد درمان شود. ناباروری به دلایل مختلفی اتفاق می‌افتد و روش‌های درمان متنوعی برای آن وجود دارد. در ادامه این مطلب از مرکز ناباروری رستاک همراه ما باشید تا به طور مفصل درباره نازایی، دلایل و روش‌های درمان آن صحبت کنیم.
ناباروری چیست؟
یک بارداری طبیعی با تولید هورمون‌های تولیدمثل در مغز آغاز می‌شود. این هورمون‌ها فعالیت تخمدان را تحت تاثیر قرار می‌دهند تا هر ماه یک تخمک بالغ از تخمدان‌ها آزاد شود. این تخمک از تخمدان به سمت لوله‌های فالوپ حرکت می‌کند و در لوله‌ها، اسپرم و تخمک به یکدیگر رسیده و لقاح اتفاق می‌افتد. پس از لقاح سلول‌های اولیه جنین ایجاد شده و به سمت رحم می‌روند. در طی فرایند لانه گزینی، جنین به دیواره رحم متصل شده و در آنجا رشد و نمو خود را آغاز می‌کند.
بروز مشکل، اختلال یا بیماری در هر یک از این مراحل، موجب ناباروری می‌شود. در این شرایط باوجود آنکه زوج به طور مکرر رابطه جنسی کنترل نشده برقرار می‌کنند، بارداری اتفاق نمی‌افتد. ناباروری ممکن است به دلیل مشکلی در سیستم بدن شما یا همسرتان به وجود آید یا ترکیبی از دلایل مختلف منجر به نازایی شوند.
انواع ناباروری
زمانی گفته می‌شود که یک زوج با مشکل ناباروری روبه‌رو شده‌اند که پس از ۶ ماه تا یک سال تلاش، خانم باردار نشود و درواقع جنینی به وجود نیاید. ناباروری دارای دو نوع کلی به شرح زیر است:
- ناباروری اولیه: زوج هرگز در گذشته بچه‌دار نشده‌اند و پس از تلاش‌های بسیار در بارداری مشکل دارند.
- ناباروری ثانویه: زوج در گذشته 1 بار یا بیشتر بچه‌دار شده‌اند، اما هم‌اکنون در بارداری مجدد موفق نیستند.
علائم ناباروری در زنان و مردان
علامت اصلی نازایی، عدم توانایی بارداری پس از تلاش‌های مکرر به مدت ۶ ماه تا یک سال است. خانم و آقا ممکن است هیچ علائم دیگری نداشته باشند یا اینکه برخی علائم را نیز تجربه کنند. علائم ناباروری در خانم‌ها شامل موارد زیر است:
- درد لگن یا شکم
- خونریزی نامنظم واژینال بین دو قاعدگی
- پریودهای نامنظم
علائم ناباروری در مردان نیز ممکن است با اختلالات آلت تناسلی یا مشکلات مربوط به انزال همراه شود و یا اینکه هیچ علائمی به وجود نیاید.
دلایل ناباروری مردان و زنان
اکنون به یک سوال مهم می‌رسیم که نازایی به چه علت اتفاق می‌افتد؟ علت نازایی موارد مختلفی را شامل می‌شود که ممکن است مربوط به خانم یا آقا باشد. البته گاهی اوقات حتی پس از انجام آزمایش‌های مختلف، علت ناباروری مشخص نمی‌شود. در ادامه این بخش، علت ناباروری را به طور مجزا معرفی می‌کنیم.
علت ناباروری در زنان
آنچه به عنوان دلیل ناباروری در خانم‌ها معرفی می‌شود، شامل موارد مختلفی به شرح زیر است:
اختلالات تخمک‌گذاری: مواردی همچون مشکلات هورمونی مانند سندرم تخمدان پلی کیستیک، سطوح بالای هورمون موردنیاز برای تولید شیر مادر به نام پرولاکتین، پرکاری یا کم‌کاری تیروئید، تومور و… بر روند تخمک‌گذاری تاثیر گذاشته و موجب ناباروری می‌شوند.
شرایط رحم: مشکلاتی مانند پولیپ رحم، بیماری‌های دهانه رحم، فیبروم رحم (توده‌های غیر سرطانی) و… نیز از دیگر دلایل ناباروری در خانم‌ها است.
آسیب یا انسداد لوله‌های فالوپ: سالپنژیت یا تورم لوله فالوپ که به دلیل عفونت اندام تناسلی زنانه یا همان بیماری التهابی لگن اتفاق می‌افتد هم می‌تواند از دلایل ناباروری باشد.
اندومتریوز: در این بیماری پوشش داخلی رحم، در خارج از رحم رشد کرده و بر تخمدان‌ها، رحم و لوله‌های فالوپ تاثیر منفی می‌گذارد.
نارسایی اولیه تخمدان: در این نارسایی تخمدان‌ها به خوبی کار نکرده و چرخه قاعدگی قبل از 40 سالگی به پایان می‌رسد. ممکن است که سیستم ایمنی، شرایط ژنتیکی و درمان با پرتودرمانی یا شیمی‌درمانی عامل این مشکل باشد، اما تاکنون دلیل آن به طور دقیقه مشخص نشده است.
چسبندگی‌های لگنی: پس از عفونت لگن، آپاندیسیت، اندومتریوز و جراحی شکم یا لگن ممکن است که نوارهای اتصال‌دهنده اندام‌ها، به یکدیگر بچسبند. این چسبندگی نوارها نیز ممکن است موجب نازایی شود.
سرطان و درمان آن: ابتلا به سرطان‌های اندام تناسلی، در اغلب موارد باروری زنان را کاهش می‌دهند. از سوی دیگر روش‌های درمان سرطان شامل پرتودرمانی و شیمی‌درمانی ممکن است بر تخمدان‌ها تاثیر بگذارد که نتیجه آن احتمال نازایی است.
علت ناباروری مردان
در آقایان نیز دلایل مختلفی ممکن است موجب ناباروری شود که این دلایل شامل موارد زیر است:
کاهش تولید و کیفیت اسپرم: آسیب بیضه‌ها، نقص ژنتیکی، مشکلات هورمونی، دیابت، واریکوسل (اتساع و پیچ‌خوردگی غیرطبیعی شبکه وریدی اطراف بیضه‌ها) و عفونت‌های مقاربتی مانند کلامیدیا، HIV سوزاک و اوریون بر کیفیت و تعداد اسپرم‌ها تاثیر می‌گذارد.
مشکلات رسیدن اسپرم به دستگاه تناسلی زنان: مشکلاتی مانند انزال زودرس، بعضی بیماری‌های ژنتیکی مانند فیبروز کیستیک و مشکلات فیزیکی مانند انسداد بیضه نیز منجر به ناباروری در آقایان می‌شود.
سرطان و درمان آن: سرطان‌های ناحیه تناسلی و روش‌های درمان؛ مانند شیمی‌درمانی و پرتودرمانی نیز از جمله دلایل تاثیرگذار بر تولید اسپرم و باروری آقایان است.
مشکلات رسیدن اسپرم به دستگاه تناسلی زنان: مشکلاتی مانند انزال زودرس، بعضی بیماری‌های ژنتیکی مانند فیبروز کیستیک و مشکلات فیزیکی مانند انسداد بیضه نیز منجر به ناباروری در آقایان می‌شود.
عوامل افزایش احتمال ناباروری
علاوه بر تاثیر بیماری‌ها و مشکلات مختلف بر ناباروری، سبک زندگی نیز احتمال ابتلا به نازایی را افزایش می‌دهد. توجه داشته باشید که عوامل خطر ابتلا به نازایی برای هر دو جنس خانم‌ها و آقایان وجود داشته و به شرح زیر است:
- کاهش احتمال باروری با افزایش سن
- مصرف تنباکو (سیگار و قلیان)
- مصرف ماری جوانا
- مصرف الکل
- اضافه وزن و چاقی
- اختلالات تغذیه‌ای و لاغری بیش از حد
- کم تحرکی و ورزش نکردن
- اضطراب و استرس
درمان نازایی
زمانی که درباره موضوع ناباروری صحبت می‌شود، اغلب افراد به دنبال درمان سریع نازایی هستند. ابتدا باید بدانید که برای برخی افراد، مراحل درمان ناباروری ممکن است به زمان زیادی نیاز داشته باشد. همچنین هیچ روشی را نمی‌توان درمان صد در صد نازایی دانست. نکته مهم این است که ناامید نشوید و با صبوری مراحل درمان را دنبال کنید.
درمان ناباروری را می‌توان در سه دسته کلی تقسیم‌بندی کرد که شامل درمان دارویی، روش‌های جراحی و فناوری کمک باروری (ART) است. استفاده از این روش‌های درمانی به علت ناباروری و شرایط زوج بستگی دارد.
درمان دارویی ناباروری
گاهی اوقات نازایی را می‌توان با مصرف برخی داروها درمان کرد و نیازی به روش‌های تهاجمی‌تر نیست. از جمله این داروها در خانم‌ها می‌توان به هورمون‌های تحریک تخمدان برای تخمک‌گذاری اشاره کرد.
داروهای مورد استفاده در آقایان نیز شامل داروهای افزایش سطح تستوسترون یا دیگر هورمون‌ها و داروهای درمان اختلال نعوذ در حین رابطه جنسی است.
روش‌های جراحی برای درمان نازایی
اگر دلیل نازایی مشکلاتی مانند آسیب لوله‌های فالوپ یا مشکلات دیگر در دستگاه تناسلی و حفره شکمی باشد، می‌توان از روش جراحی برای درمان ناباروری استفاده کرد. از جمله این روش‌های جراحی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- درمان اندومتریوز
- ترمیم آسیب یا انسداد لوله‌های فالوپ
- جراحی حذف پولیپ رحم
- برداشتن جای زخم (چسبندگی) در رحم یا حفره شکمی
- جراحی فیبروم رحم
- جراحی انسداد لوله‌های حامل اسپرم در آقایان
- جراحی واریکوسل در اطراف بیضه‌ها
فناوری کمک باروری
فناوری کمک باروری (ART) معمولا زمانی انجام می‌شود که تجویز داروهای درمان نازایی موثر نباشند. در ادامه با روش‌های ART برای درمان ناباروری آشنا می‌شوید:
لقاح داخل رحمی (IUI): در این روش ابتدا نمونه اسپرم را شسته و اسپرم‌های بالغ را جداسازی می‌کنند. در ادامه این اسپرم‌های بالغ را با استفاده از یک لوله بلند و نازک به نام کاتتر به رحم انتقال می‌دهند.
تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI): این روش را می‌توان مرحله‌ای از IVF دانست که در طی آن یک اسپرم به داخل تخمک تزریق می‌شود تا لقاح به صورت مصنوعی اتفاق بیفتد.
لقاح آزمایشگاهی (IVF): این فرایند مراحل طولانی‌تری دارد که با مصرف داروهای هورمونی برای تحریک تخمک‌گذاری آغاز می‌شود. در ادامه لقاح تخمک و اسپرم در آزمایشگاه انجام شده و جنین را به رحم منتقل می‌کنند.
جوجه‌کشی کمکی (Assisted hatching): در طی این فرایند لایه بیرونی جنین را باز می‌کنند تا لانه گزینی و اتصال آن در دیواره رحم به سادگی و به روشی موثرتر انجام شود.
عوارض روش های درمان ناباروری
در اغلب زوج‌ها روش‌های درمان نازایی موثر واقع می‌شود، اما انجام این روش‌ها ممکن است با عوارضی همراه باشد. در واقع هیچ روش درمانی را نمی‌توان یافت که عوارض و خطراتی نداشته باشد. از جمله عوارض احتمالی انجام روش‌های درمان ناباروری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- احتمال حاملگی چندقلوها: در پی بارداری چندقلو احتمال بروز عوارضی مانند زایمان زودرس، وزن کم نوزاد هنگام تولد و سقط جنین افزایش می‌یابد.
- سندرم تحریک بیش از حد تخمدان (OHSS): در این سندروم تخمدان‌ها متورم و دردناک می‌شوند که در صورت شدت یافتن سندروم، بیمار به مراقبت‌های پزشکی نیاز دارد.
- حاملگی خارج از رحم: در این وضعیت جنین در محلی خارج از رحم مانند لوله‌های فالوپ قرار گرفته و رشد می‌کند. در فرایند IVF احتمال حاملگی خارج از رحم افزایش می‌یابد.
جلوگیری از نازایی
درباره جلوگیری از ابتلا به ناباروری نمی‌توان به طور قطعی صحبت کرد. با این وجود انجام برخی اقدامات و اصلاح سبک زندگی، به ویژه در هنگام تلاش برای بارداری، می‌تواند در کاهش احتمال نازایی موثر باشد. از جمله این اقدامات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- داشتن یک رژیم غذایی سالم و متعادل
- ورزش متعادل و حفظ تناسب اندام
- دوری از سیگار، نوشیدنی‌های الکلی و مواد مخدر
- درمان عفونت‌ها و بیماری‌های مقاربتی
- عدم قرارگیری در معرض سموم محیطی
وام ناباروری
هزینه‌های درمان ناباروری که شامل داروها و روش‌های درمانی است، حتی با وجود پوشش بیمه، هزینه‌های زیادی هستند. دولت برای زوج‌هایی که به دلایل مختلف در پی روش‌های درمان نازایی هستند، وام ناباروری در نظر گرفته است. سقف این وام تا خرداد ماه ۱۴۰۲ معادل ۵۰ میلیون تومان است که هر نوع ناباروری را شامل می‌شود. از شرایط اصلی دریافت این وام می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- زوجین باید تابعیت ایرانی داشته باشند.
- سن خانم باید کمتر از ۴۵ سال باشد.
- زوجین باید در دهک درآمدی یکم تا پنجم جامعه قرار گیرند.
- زوجین باید به یکی از مراکز درمانی محل سکونت خود مراجعه کرده و یک معرفی نامه با مهر پزشک متخصص زنان و زایمان و مهر مرکز درمانی دریافت کنند.
پس از تهیه مدارک باید به سایت ثبت‌نام وام ناباروری مراجعه کرده و مراحل درخواست وام ناباروری را ادامه دهید.
حل مشکل ناباروری در مراکز معتبر
اگر پس از حداقل ۶ ماه تلاش موفق به بارداری نشدید، باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک در اولین گام انجام آزمایش‌های مختلف برای هر دو زوج را تجویز می‌کند تا دلایل نازایی مشخص شود. در ادامه با توجه به شرایط زوج و علت ناباروری، روش درمان مناسب انتخاب می‌شود.
مراکز مختلفی در زمینه درمان نازایی فعال هستند؛ اما باید در هنگام انتخاب آن‌ها دقت داشته باشید. مرکز ناباروری رستاک یکی از بهترین مراکز برای درمان مشکلات و بیماری‌هایی است که منجر به نازایی می‌شوند. در این کلینیک تیمی حرفه‌ای و متخصص با بهره‌مندی از تکنولوژی‌های پیشرفته، برای درمان ناباروری با روش‌های اصولی فعالیت دارند.
