فریز جنین چیست و چرا و چگونه انجام میشود؟
در طی این فرایند، تخمک‌های بارور شده را منجمد کرده و برای استفاده‌های بعدی ذخیره می‌کنند. انجماد جنین معمولا پس از انجام روش‌های درمان ناباروری مانند IVF استفاده میشود. این روش مزایا گوناگونی داشته و فرایند آن شامل مراحل مختلفی است که در نهایت جنین، برای استفاده در آینده منجمد میشود. در این مطلب از مرکز ناباروری رستاک قصد داریم تا شما را با روش فریز جنین به طور کامل آشنا کنیم، پس تا انتها همراه ما باشید.
معرفی روش IVF
همان‌طور که گفتیم فریز جنین پس از لقاح آزمایشگاهی (IVF) انجام میشود؛ پس ابتدا بهتر است تا بدانیم که IVF چیست؟ IVF مخفف عبارت In vitro fertilization به معنی لقاح آزمایشگاهی است که از جمله روش‌های درمان ناباروری محسوب میشود.
در طی این روش لقاح بین تخمک و اسپرم در آزمایشگاه انجام شده و پس از آن تخمک بارور، مراحل اولیه جنینی را در محیط آزمایشگاه سپری می‌کند. در این مرحله جنین برای استفاده آماده است که میتوان آن را رحم قرار داد یا برای استفاده در آینده فریز کرد. مراحل انجام IVF به طور خلاصه شامل موارد زیر است:
- مصرف قرص‌های ضد بارداری یا استروژن برای کنترل چرخه قاعدگی
- تحریک تخمدان با داروهای هورمونی برای تولید تخمک‌های بالغ بیشتر
- بازیابی تخمک (خارج کردن تخمک‌ها از تخمدان)
- لقاح اسپرم و تخمک در آزمایشگاه
- رشد جنین تا مرحله بلاستوسیست
- انتقال جنین به رحم یا فریز جنین
فریز جنین چیست؟
فریز جنین (Embryo Freezing) یا انجماد (Cryopreservation)، فرایند منجمد کردن جنین برای استفاده در آینده است. در طی این فرایند، جنین با استفاده از آخرین تکنیک منجمدسازی فریز شده و به طور ایمن حفظ و ذخیره میشود. فریز جنین را میتوان راهی برای حفظ شانس باروری در آینده دانست که در موارد مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
دلیل استفاده از روش انجماد جنین
همان‌طور که گفتیم این روش، شانس بارداری شما در آینده را حفظ می‌کند. دلایل مختلفی برای استفاده از این روش وجود دارد که به شرح زیر است:
- با این روش میتوان جنین اضافی پس از انجام IVF را نگهداری کرد.
- پس از بارور شدن تخمک، میتوان لانه‌گزینی تخمک بارور در رحم را به تاخیر انداخت.
- جنینها را حفظ می‌کنند تا اگر تلاش‌های اولیه برای باروری موفق نبود، بتوان از جنین منجمد استفاده کرد.
- میتوان جنینها را حفظ کرده و برای بارداری به افراد دیگر یا محققان اهدا کرد(جنین اهدایی).
مزایا فریز جنین
آنچه موجب میشود تا این روش در موارد مختلف مورد استفاده قرار گیرد، مزایا حاصل از این روش است. از مزایا انجماد جنین میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- به زوج‌هایی که دچار مشکلات ناباروری هستند، شانس تولد نوزاد را می‌دهد.
- پس از عمل تغییر یا تطبیق جنسیت، شانس باروری را حفظ می‌کند.
- مورد استفاده کسانی قرار می‌گیرد که نگران آسیب به اسپرم و جنین با افزایش سن هستند.
- به افراد پس از انجام روش‌های درمان سرطان مانند شیمی‌درمانی و پرتودرمانی، شانس تولد نوزاد سالم می‌دهد.
- با این روش میتوان به دلیل مسائل تحصیلی یا شغلی، بارداری را به تعویق انداخت.
- احتمال بارداری خانم‌های مجرد با اسپرم اهدایی را فراهم می‌کند.
آماده‌سازی برای فریز جنین
زمانی که شما تصمیم به استفاده از روش انجماد جنین می‌گیرید، لازم است تا مراحل اولیه‌ای سپری شود که این مراحل به شرح زیر است:
تکمیل فرم‌های رضایت
در ابتدا شما باید به مراکزی که انجماد را انجام می‌دهند، مراجعه کرده و فرم‌های مربوطه را تکمیل کنید. در این فرم‌ها مشخص میشود که شما قصد دارید چند عدد جنین را منجمد کرده و آن را برای چه مدتی ذخیره کنید. همچنین باید تصمیم خود را بگیرید که در پایان دوره ذخیره‌سازی یا مرگ شما، چه اتفاقی برای جنین فریز شده بیفتد. همچنین وضعیت اهدای جنین برای تحقیقات یا اهدا به افراد دیگر را نیز مشخص کنید.
انتخاب مرحله فریز جنین
در دو مرحله جنینی امکان فریز وجود دارد و شما باید انتخاب کنید که تقاضای انجماد در کدام مرحله را دارید؛ این دو مرحله به شرح زیر است:
- مرحله شکافتگی: ۷۲ ساعت پس از لقاح، تک سلول اولیه جنین به ۴ تا ۸ سلول تکثیر شده است.
- مرحله بلاستوسیست: ۵ تا ۷ روز پس از لقاح، تک سلول جنین به ۲۰۰ تا ۳۰۰ سلول افزایش یافته است.
مراحل انجام فرایند فریز جنین
فریز کردن مراحل مختلفی دارد که باید در مراکز درمانی انجام شود تا در نهایت جنین، منجمد شده و آن را برای استفاده در آینده نگهداری کرد.
۱. لقاح آزمایشگاهی
این مرحله همان انجام روش IVF است که در بخش‌های قبل به طور مفصل توضیح دادیم. سلول اسپرم و تخمک از خانم و آقا گرفته شده و برای انجام لقاح آماده میشوند. سپس لقاح در محیط کنترل شده آزمایشگاه صورت گرفته و جنین برای فریز آماده میشود.
۲. فریز جنین
دو روش کلی برای فریز وجود دارد که این دو روش شامل انجماد شیشه‌ای و انجماد آهسته است.
- انجماد شیشه‌ای: یک محافظت‌کننده سرمایی (CPA) به جنین اضافه میشود که مانند ضدیخ عمل کرده و از سلول‌های جنین در برابر کریستال‌های یخ محافظت می‌کند. سپس بلافاصله جنین در مخازن نیتروژن مایع با دمای منفی ۱۹۶ درجه سانتی‌گراد قرار می‌گیرد.
- انجماد آهسته: این روش دیگر منسوخ شده است، اما در شیوه انجام آن از مقادیر کمتری CPA استفاده می‌کنند. در ادامه جنینها را در دستگاهی قرار می‌دهند که آنها را خشک کند و دمای آن در طی ۲ ساعت کاهش می‌یابد. در نهایت جنین را از دستگاه خنک‌کننده خارج کرده و در محفظه نیتروژن مایع قرار می‌دهند.
هزینه فریز جنین
فرآیند انجماد جنین بعد از لقاح تخمک‌ها پس از بازیابی و انجماد آنها صورت می‌گیرد که با توجه به چرخه‌هایی که دارد هزینه متفاوتی خواهد داشت. به هر حال هر یک از روش‌های درمان ناباروری زوجین با هزینه‌های زیادی همراه هستند که این هزینه‌ها به عوامل مختلفی بستگی دارند. در ادامه عوامل تاثیرگذار بر روی هزینه فریز جنین را به طور خلاصه نام می‌بریم:
- هزینه مشاوره و انجام هماهنگی‌های لازم
- هزینه معاینه و سونوگرافی‌های ضروری
- هزینه آزمایش خون
- هزینه بازیابی تخمک
- هزینه مربوط به داروی بیهوشی
- هزینه جمع‌آوری و آماده‌سازی اسپرم
- هزینه ایجاد جنین
- هزینه انجماد نهایی جنین
در نظر داشته باشید بعد از برآورد تمام هزینه‌های ذکر شده متخصص مورد نظر هزینه نهایی برای انجماد یا فریز جنین را در اختیار شما قرار می‌دهد که در برخی موارد باید هزینه ذخیره‌سازی و نگهداری جنین فریزشده را نیز به آن اضافه کنید.
نحوه ذوب و استفاده از جنین منجمد
همان‌طور که در بخش‌های قبل نیز اشاره کردیم، هدف از انجام فرایند فریز ، استفاده از جنین برای بارداری در آینده است. زمانی که تصمیم می‌گیرید تا از جنین فریز شده استفاده کنید، مراحل زیر انجام میشود:
- جنین فریز شده را از نیتروژن مایع خارج می‌کنند.
- اجازه می‌دهند تا نمونه جنین به آرامی به دمای عادی بازگردد.
- جنین را در مایع خیس می‌کنند تا محافظت‌کننده سرمایی (CPA) حذف شود.
- کیفیت جنین را بررسی کرده و آن را به رحم منتقل می‌کنند تا بارداری اتفاق بیفتد.
خطرات انجماد جنین
یکی از سوالاتی که اغلب افراد درباره انجام این فرایند می‌پرسند، خطرات احتمالی آن است. ابتدا باید بدانید که استفاده از این روش برای حاملگی‌های آینده، خطراتی مانند ناتوانی‌های مادرزادی یا بیماری‌ها برای نوزاد را به دنبال نخواهد داشت. همچنین احتمال تولد نوزاد با وزن کم و تولد زودرس نیز ارتباطی با انجماد جنین ندارد.
با بهبود فناوری‌های انجماد، تفاوت زیادی میان حاملگی با جنین منجمد و تازه نخواهیم داشت. با این وجود خطرات ناشی از انجماد جنین به شرح زیر است:
- احتمال مرگ جنین در طول انجام فرایند انجماد
- مرگ برخی از جنینها بعد از ذوب
- احتمال باردار نشدن پس از کاشت جنین در رحم
- تولد چندقلو در پی کاشت بیش از یک جنین در رحم
- افزایش احتمال مشکلات بارداری مانند مسمومیت حاملگی
ماندگاری جنین پس از انجماد
از دیگر سوال‌های که درباره این روش پرسیده میشود، این است که جنین فریز شده چقدر ماندگاری دارد؟ اولین اقدام موفقیت‌آمیز برای فریز جنین در دهه ۱۹۸۰ انجام شد و از آن زمان تاکنون، فرایند و تکنولوژی فریز جنین بهبود یافته است. گفته میشود که جنین فریز شده را میتوان برای مدت نامحدودی نگهداری کرد. با این حال طولانیترین زمانی که تاکنون جنین منجمد برای بارداری مورد استفاده قرار گرفت و نتیجه موفقیت‌آمیز داشت، ۱۹ سال پس از فریز جنین بوده است.
بارداری با جنین منجمد شده چقدر موفقیت‌آمیز است؟
بارداری در پی کاشت جنین پس از انجماد، اغلب موفقیت‌آمیز است، اما نرخ بارداری به عوامل دیگری بستگی دارد که این عوامل به شرح زیر است:
- سلامت زوج
- سن مادر در مرحله بازیابی تخمک در IVF
- موفقیت یا شکست‌های قبلی در بارداری
- مشکلات باروری مانند فیبروم رحم و آندومتریوز
با توسعه فناوری ویتریفیکاسیون برای انجام فرایند فریز، از تشکیل کریستال‌های یخ در جنین جلوگیری شده و بدین طریق میزان بقای جنین پس از ذوب، به میزان قابل توجهی افزایش یافته است. از سوی دیگر موفقیت بارداری با جنینهای منجمد شده به کیفیت جنین در زمان انجماد بستگی دارد. اگر جنین پیش از انجماد کیفیت بالایی داشته باشد و با استفاده از تکنولوژی‌های جدید منجمد شود، شانس موفقیت بارداری با جنین منجمد بسیار زیاد است.
اگر از جنین منجمد استفاده نکنیم چه اتفاقی می‌افتد؟
اکنون این سوال پیش می‌آید که اگر یک زوج تصمیم خود را برای استفاده از جنین فریز شده تغییر دهند، چه اتفاقی می‌افتد؟ اگر از جنین منجمد استفاده نمی‌کنید، می‌توانید آنها را دور بریزید که در این صورت کلینیک، جنین را از فریز خارج می‌کنند و پس از آب شدن، جنین از بین رفته و دیگر قابل استفاده نیست.
البته جنین را میتوان به زوج‌های دیگری که توانایی بارداری ندارند، اهدا کرد. همچنین جنین را میتوان برای اهداف تحقیقاتی و آموزشی نیز در اختیار محققان و دانشجویان قرار داد.
جمع‌بندی
در این مطلب از مرکز ناباروری رستاک به معرفی روش فریز جنین پرداختیم و کاربرد، شیوه انجام، موفقیت و خطرات آن را بررسی کردیم. در سال‌های اخیر میزان آشنایی مردم با روش فریز جنین بیشتر شده و به عنوان روشی برای افزایش شانس بارداری در آینده شناخته میشود.
دقت داشته باشید که انجام روش IVF و پس از آن فریز جنین باید در مراکز ناباروری رسمی و معتبر انجام شود که یکی از آنها مرکز ناباروری رستاک است. در این مرکز با استفاده از جدیدترین وسایل و تکنولوژي‌ها و با بهره‌مندی از تیم پزشکی متخصص، IVF یا دیگر روش‌های درمان ناباروری را انجام می‌دهند.
سوالات رایج درباره فریز جنین
تا چه زمانی میتوان جنین فریز شده را نگهداری کرد؟
طولانیترین زمان نگهداری جنین فریزشده حدود 30 سال است، به عبارت جنینهای فریز شده را میتوان برای مدتی نامحدود نگهداری کرد.
آیا جنین فریز شده به نوزاد تبدیل میشود؟
بله، جنینها بعد از ایجاد لقاح به وجود میآیند و منجمد میشوند و تا زمان انتقال نیز تحت نظر متخصصان نگهداری میشوند.
آیا شانس موفقیت انتقال جنین فریزشده به اندازه انتقال جنین تازه است؟
بله، برخی از بیماران میتوانند به جای انتقال جنین تازه، از جنین فریزشده استفاده کنند؛ زیرا میزان موفقیت هر دو روش تا حد زیادی یکسان است.