در بدن انسان‌ها هورمون‌ها نقش حیاتی ایفا می‌کنند و بر همه چیز از خلق و خو گرفته تا متابولیسم بدن تاثیر دارند. در میان هورمون‌های فعال و موثر بدن، استرادیول یکی از برجسته‌ترین گزینه‌ها محسوب می‌شود. این نوع هورمون در واقع استروژنی است که بر روی فعالیت‌های جنسی زنانه تاثیر بسزایی دارد و البته سایر عملکردهای بدن را نیز تحت کنترل خواهد داشت. برای آشنایی بیشتر با این هورمون و داروی مربوط به آن می‌توانید راهنمای زیر را به طور کامل مطالعه کنید.
استرادیول چیست؟
استرادیول یکی از 3 استروژن اصلی تولید شده در بدن و همراه با استرون و استریول است. این ماده اغلب در تخمدان‌ها تولید می‌شود اما مقادیر کمتری نیز در غدد فوق کلیوی و بافت‌های چربی سنتز می‌شوند.
به طور کلی این هورمون یا استروژن در توسعه و تنظیم دستگاه تناسلی زنان نقش مهمی دارد اما بر سلامت مردان نیز موثر است. می‌توان گفت استرادیول بر فرآیندهای فیزیولوژیکی مختلف بدن تاثیر می‌گذارد.
آشنایی با ساختار شیمیایی استرادیول
استرادیول یک هورمون استروئیدی با ساختار کربن 4 حلقه‌ای است. این ساختار به این هورمون اجازه می‌دهد تا با گیرنده‌های استروژن در سراسر بدن تعامل داشته باشد و طیف وسیعی از پاسخ‌های بیولوژیکی را تحریک کند. قدرت و اثربخشی این نوع هورمون، استرادیول را به یکی از اشکال استروژن‌های فعال تبدیل کرده است.
نقش استرادیول در بدن بانوان
با توجه به اینکه هورمون نام برده، استروژن محسوب می‌شود در تنظیم چرخه قاعدگی نیز نقش اساسی دارد. بنابراین این هورمون در تحریک رشد رحم و نگهداری پوشش داخلی آن یا آندومتر به منظور بارداری احتمالی نقش اساسی دارد.
همچنین استروژن نام برده شده در فاز فولیکولی نیز کاربرد دارد، به طوری که در نیمه اول چرخه قاعدگی با بالغ شدن فولیکول‌های تخمدان، سطح استرادیول افزایش می‌یابد. حتی با اوج گرفتن استرادیول، هورمون لوتئینیزه کننده نیز بیشتر می‌شود و در نهایت تخمک گذاری رخ می‌دهد.
یکی دیگر از نقوش مربوط به این هورمون در بدن بانوان با فاز لوتئال ارتباط دارد. پس از تخمک‌گذاری این هورمون در کنار پروژسترون فعالیت خود را ادامه می‌دهد تا پوشش رحم را برای لانه‌گزینی حفظ کند.
علاوه بر تاثیر این هورمون بر روی چرخه قاعدگی، استرادیول بر روی سایر فعالیت‌های بدنی بانوان موثر است که آنها را در بخش‌های بعدی به طور مفصل توضیح می‌دهیم.
تاثیر مثبت بر باروری
این نوع هورمون برای باروری زنان بسیار ضروری است؛ زیرا به تنظیم چرخه قاعدگی آنها کمک می‌کند، تخمک‌گذاری را تحت حمایت خود قرار می‌دهد و بدن را برای بارداری احتمالی نیز آماده خواهد کرد. سطوح پایین این نوع استروژن به چرخه‌های قاعدگی نامنظم و اختلالات مربوط به بارداری منجر می‌شوند.
سلامت استخوان
هورمون ذکر شده در حفظ تراکم استخوان بدن زنان نقش مهمی دارد. با مهار فعالیت استئوکلاست‌ها، سلول‌های مسئول تحلیل استخوان، از بروز این روند جلوگیری می‌کنند. اثرات تحلیل استخوان‌ها یکی از دلایل دیگری است که زنان یائسه به دلیل کاهش تولید این هورمون تجربه خواهند کرد.
بنابراین اگر هورمون استرادیول در بدن بانوان کاهش یابد، احتمال بروز پوکی استخوان در بدن آنها دوبرابر می‌شود. این موضوع در زنان یائسه بیشتر به چشم می‌خورد؛ زیرا چرخه قاعدگی آنها به طور منظم کار نمی‌کند و این استروژن در بدن آنها کاهش می‌یابد.
سلامت قلب و عروق
از دیگر تاثیرات این هورمون می‌توان به سلامت قلب و عروق اشاره کرد. وجود استروژن ذکر شده به حفظ سطح کلسترول سالم کمک می‌کند و از خاصیت ارتجاعی عروق خونی نیز حمایت خواهد کرد. هر چه سطح استرادیول در بدن بانوان بیشتر باشد، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی پیش از دوران یائسگی در زنان کاهش می‌یابد.
تنظیم خلق و خو
بدون شک می‌دانید که خلق و خو زنان بیش از هر چیزی تحت تاثیر هورمون‌های آنها قرار دارد. این استروژن نام برده شده نیز بر روی خلق و خو و سایر عملکردهای رفتاری زنان موثر است. به زبان ساده نوسانات سطح این هورمون بر سیستم‌های انتقال‌دهنده عصبی موثر هستند.
همین مسئله شاید بر روی نوسانات خلقی، تحریک‌پذیری رفتاری و اضطراب به ویژه در طول چرخه قاعدگی یا یائسگی موثر باشد و حتی بتواند در رفع بسیاری از عارضه‌ها کمک کند.
تخمک گذاری
استرادیول شکل اولیه استروژن بوده و نقش مهمی در چرخه قاعدگی و فرآیند تخمک‌گذاری بانوان ایفا می‌کند. در قسمت‌های قبلی نیز گفتیم که افزایش سطح این هورمون به افزایش هورمون‌های LH کمک می‌کند.
بنابراین با افزایش این هورمون‌ها که مسئول آزادسازی تخمک بالغ از فولیکول غالب هستند، فرآیند تخمک‌گذاری به درستی انجام می‌شود. این هورمون رشد و بلوغ فولیکول‌های تخمدان را افزایش می‌دهد. سطوح بالاتر این استروژن نشان می‌دهد که فولیکول‌ها به درستی در حال رشد هستند.
این شرایط برای بلوغ نهایی تخمک و رهاسازی آن ضروری است. در ضمن این هورمون‌ها به ضخیم شدن پوشش رحم نیز کمک می‌کنند و محیط مناسبی برای کاشت تخمک باروری شده ایجاد خواهند کرد.
افزایش ضخامت آندومتر
این شکل قوی از استروژن نقش مهمی در چرخه قاعدگی زنان ایفا می‌کند و برای توسعه یا نگهداری از پوشش آندومتر ضروری است. در نیمه اول چرخه قاعدگی، افزایش سطح این هورمون با رشد فولیکول‌های تخمدان همراه خواهد بود.
این هورمون روند تکثیر پوشش آندومتر را تحریک می‌کند و آن را برای کاشت احتمالی آماده خواهد کرد. استروژن نام برده شده به رشد پوشش آندومتر و افزایش ضخامت آن کمک می‌کند. آندومتر ضخیم برای کاشت موفقیت‌آمیز تخمک بارورشده بسیار مهم است.
از آنجایی که تعادل هورمونی با کمک همین استروژن امکان‌پذیر خواهد بود، با افزایش سطح استرادیول رشد پوشش آندومتر نیز بیشتر شده و ضخامت آن دوبرابر می‌شود.
انواع داروهای استرادیول
داروی استرادیول به اشکال و فرمول‌های مختلفی وجود دارد که هر کدام برای رفع نیازهای خاصی قابل استفاده خواهند بود. در ادامه برخی از انواع رایج این داروها را به طور خلاصه معرفی می‌کنیم:
- قرص استرادیول: قرص‌های خوراکی این هورمون به صورت سیستمیک قابل مصرف هستند و اغلب برای درمان‌های هورمونی در زنان یائسه، بی‌نظمی‌های قاعدگی و برخی سرطان‌های مرتبط به هورمون‌ها تجویز می‌شوند.
- ژل استرادیول: ژل موضعی این دارو را بر روی پوست می‌مالند. این ژل‌ها برای آزادسازی استروژن مربوطه کاربرد دارند و اغلب در مدیریت علائم یائسگی قابل استفاده هستند.
- کرم استرادیول: کرم این دارو نیز به طور عمده برای درمان آتروفی واژن و خشکی مرتبط با یائسگی قابل استفاده است.
- آمپول تزریقی استرادیول: این نوع داروی تزریقی به صورت عضلانی تجویز می‌شود تا علاوه بر درمان‌های هورمونی بر روی علائم سرطان‌های خاص نیز تاثیر بگذارد.
موارد مصرف انواع داروهای استرادیول
داروهای مربوط به این هورمون یا استروژن در موقعیت‌های مختلفی تجویز می‌شوند که به طور عمده مربوط به عدم تعادل هورمونی یا شرایطی هستند که به استروژن درمانی نیاز دارند. برخی از مشکلاتی که با مصرف این نوع داروها رفع می‌شوند را در ادامه شرح می‌دهیم:
- مدیریت یائسگی: برای کاهش علائم یائسگی همانند گرگرفتگی، تعریق شبانه، تغییرات خلق و خو و خشکی واژن از همین دارو استفاده می‌شود.
- درمان مشکلات و اختلالات هورمونی: به منظور بازگرداندن سطح استروژن پس از کاهش طبیعی آن در دوران یائسگی از همین داروها استفاده می‌شود.
- رفع پریودهای نامنظم: به منظور تنظیم چرخه قاعدگی در زنانی که دوره‌های نامنظم یا پریود غایب و آمنوره را تجربه می‌کنند، از همین دارو استفاده می‌شود؛ زیرا تعادل هورمونی بدن آنها را بهبود می‌بخشد.
- پیشگیری از پوکی استخوان: داروهای نام برده شده به جلوگیری از تحلیل استخوان کمک کرده و خطر بروز پوکی استخوان در زنان یائسه را کاهش می‌دهد.
- نارسایی زودرس تخمدان: زنان مبتلا به نارسایی زودرس تخمدان ممکن است برای حمایت از تعادل هورمونی به این دارو نیاز داشته باشند.
- رفع اختلالات هورمونی همانند سندرم تخمدان پلی کیستیک: این داروها به تنظیم چرخه قاعدگی منظم و مدیریت علائم مربوط به فعالیت هورمون‌ها کمک می‌کنند.
- درمان سرطان‌های مرتبط به هورمون‌ها: با توجه به شرایط سلامتی فرد، داروهای این نوع هورمون برای برخی از سرطان‌ها همانند سینه و پروستات قابل استفاده هستند.
- درمان مشکل مربوط به جنسیت افراد: مصرف این داروها به رشد ویژگی‌های جنسی ثانویه زنان کمک می‌کند.
- درمان آتروفی واژن: آتروفی واژن که به ناراحتی در حین مقاربت و مشکلات ادراری منجر می‌شود، با مصرف همین داروها بهبود می‌یابد.
مصرف استرادیول برای انتقال جنین
استرادیول نقش حیاتی در آماده‌سازی پوشش رحم برای انتقال جنین طی فناوری‌های کمک باروری همانند IVF دارد. این دارو برای تحریک رشد و بلوغ پوشش داخلی آندومتر بسیار کاربردی است. یک آندومتر ضخیم به خوبی برای کاشت موفق جنین آماده خواهد بود.
با مصرف این دارو محیط هورمونی مناسب برای تخمک‌گذاری، اتصال و لانه‌گزینی جنین ایجاد می‌شود. در ماه‌های منتهی به چرخه آی وی اف مصرف این دارو تجویز می‌شود تا از سلامت آندومتر و آماده بودن آن برای انتقال جنین مطمئن شد.
در مرحله مربوط به تحریک تخمدان آی وی اف، سطح این هورمون به دقت کنترل می‌شود و در صورت نیاز مکمل‌های دارویی آن همانند قرص، آمپول تزریقی یا کرم در تقویت رشد آندومتر به کار گرفته می‌شوند. به طور کلی مصرف این دارو درست قبل از انتقال جنین تجویز می‌شود تا پوشش آندومتر به ضخامت مناسب برسد.
مصرف داروی استرادیول باعث پسرزایی می‌شود؟
استرادیول نوعی داروی هورمونی و استروژنی است که در درجه اول بر روی رشد روند جنسی زنان و عملکرد سیستم تولیدمثل آنها متمرکز است. برخلاف تصور عموم مردم، این دارو بر روی جنسیت جنین هیچ تاثیری ندارد.
در واقع با مصرف این دارو جنسیت جنین شما قابل تعیین نخواهد بود. جنسیت بیولوژیکی کودک توسط کروموزوم‌هایی که از والدین به ارث می‌رسد، به ویژه از ترکیب کروموزوم‌های Xو Y تعیین می‌شود. تنها در صورتی که از نظر هورمونی با اختلالاتی روبرو هستید، از متخصص منتخب خود کمک بخواهید و این دارو را براساس دوز تعیین شده مصرف کنید.
دوز مصرف داروهای استرادیول
دوز مصرفی این داروها با توجه به شرایط پزشکی و فرمولاسیون داروی منتخب یا شرایط سلامت فرد به طور قابل توجهی متفاوت است. اگر قرص این هورمون را مصرف می‌کنید، در روزهای اولیه شروع روند مصرفی یک تا 2 میلی‌گرم در روز کافی است.
با توجه به علائم دریافت و پاسخ بدن خود اغلب 3 تا 4 میلی‌گرم در روز نیز قابل استفاده خواهد بود. در صورتی که ژل این هورمون را مصرف می‌کنید باید 0.025 تا 0.1 میلی‌گرم در روز استفاده شود. ناگفته نماند برای دریافت نتیجه مناسب حاصل از مصرف این داروها باید با متخصص منتخب خود مشورت و مذاکره کنید.
در صورتی که هدف شما از مصرف این دارو درمان مشکل ناباروری است، باید یک تا 3 میلی‌گرم روزانه به مدت 2 تا 4 هفته مصرف کنید. به هر حال براساس شرایط مربوط به سلامت خود و تسکین بعد از مصرف می‌توان دوز مصرفی را کاهش یا افزایش داد.
استرادیول برای مردان
دوز مصرفی استرادیول
اگرچه این هورمون در درجه اول یک استروژن زنانه محسوب می‌شود اما نقش مهمی نیز در فیزیولوژی مردان دارد. برای مثال این هورمون در مردان تستوسترون را توسط آنزیم آروماتاز تولید می‌کند و به حفظ تعادل بین تستوسترون و استروژن کمک خواهد کرد.
در واقع هورمون نام برده شده برای سلامت کلی مردان نیز ضروری است؛ زیرا به تراکم و استحکام استخوان آنها نیز کمک می‌کند. سطوح کافی این هورمون برای جلوگیری از پوکی استخوان و حفظ سلامت اسکلتی بدن مردان کاربرد دارد.
حتی این هورمون بر محافظت از سیستم قلبی عروقی مردان متمرکز است؛ زیرا به تنظیم سطح کلسترول و عملکرد عروق آنها کمک می‌کند. مسائلی همانند شرایط حافظه و تنظیم خلق و خوی مردان نیز تا حدودی تحت تاثیر همین هورمون قرار دارد.
سخن آخر
در این راهنما به طور مفصل در مورد هورمون استرادیول و داروهای مختلف آن توضیح دادیم. این استروژن بیشتر بر روی فعالیت‌های جنسی بانوان و عملکرد سیستم تولیدمثل آنها تمرکز دارد اما برای مردان نیز بی‌تاثیر نیست. اگر با اختلالات مربوط به دوران یائسگی یا سایر مشکلات هورمونی روبرو هستید، مصرف این دارو ایده خوبی خواهد بود.
البته باید برای تعیین دوز مصرفی و ارزیابی وضعیت هورمونی خود از افراد متخصص کمک و راهنمایی بگیرید. یکی از مراکز معتبر در حوزه زنان و زایمان، کلینیک باروری رستاک است که به روزترین تجهیزات را دربردارد. تیم متخصص این مرکز ناباروری اطلاعات کاملی در مورد داروی این هورمون و استروژن ذکرشده در اختیار شما قرار می‌دهد.
