فریز اسپرم چیست و چگونه انجام می شود؟
روشی مناسب برای زوج‌هایی است که هم‌اکنون در فکر بارداری و تولد نوزاد نیستند، اما قصد دارند تا شانس خود برای بچه‌دار شدن بیولوژیک در آینده را حفظ کنند. با این روش شما می‌توانید اسپرم‌های خود را به صورت سالم حفظ کرده و در آینده برای بارداری اقدام کنید. این روش برای افرادی مناسب است که در شرایط آسیب به اسپرم قرار دارند. در ادامه این مطلب از مجله مرکز ناباروری رستاک قصد داریم تا درباره دلایل نیاز به فریز اسپرم، نحوه انجام و شرایط آن صحبت کنیم، پس تا انتها همراه ما باشید.
فریز اسپرم در بانک اسپرم
مایع سفید رنگی که در هنگام انزال از آلت تناسلی آقایان خارج میشود، مایع منی نام دارد که سلول‌های جنسی یعنی اسپرم در این مایع قرار گرفته‌اند. در یک انزال آقایان تا ۵۰۰ میلیون اسپرم آزاد میشود. اگر این اسپرم وارد واژن شود، از دهانه رحم به سمت لوله‌های فالوپ حرکت کرده تا لقاح و تشکیل سلول‌های اولیه جنین اتفاق بیفتد.
اسپرم مدت زیادی در اندام تولیدمثل باقی نمی‌ماند و برای نگهداری طولانی مدت آن، میتوان از این روش استفاده کرد. بانک اسپرم محلی برای نگهداری اسپرم است که اسپرم‌های باکیفیت را در دمای ۱۹۶- درجه سانتی‌گراد نگهداری می‌کنند. زمانی که فرد تصمیم به باروری می‌گیرد، اسپرم فریز شده را ذوب کرده و وارد بدن خانم می‌کنند.
چه کسانی به فریز اسپرم نیاز دارند؟
همان‌طور که گفتیم فریز در شرایطی انجام میشود که ممکن است اسپرم دچار آسیب شده و احتمال باروری آن کاهش یابد. در ادامه این بخش با مواردی آشنا می‌شوید که در آنها فریز اسپرم مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ابتلا به سرطان
پس از ابتلا به سرطان پروستات یا سرطان بیضه، یکی از روش‌های درمان عمل جراحی است. در برخی افراد که به سرطان بیضه مبتلا می‌شوند، یکی از گزینه‌های جراحی، حذف و برداشتن بیضه‌ها است. در این شرایط استفاده از این روش به بیمار کمک می‌کند تا اسپرم‌های خود را برای آینده حفظ کند. البته در سایر انواع سرطان، روش‌های درمان مانند شیمی درمانی و پرتو درمانی نیز بر کیفیت اسپرم تاثیر گذاشته و فریز اسپرم انتخاب مناسبی است.
بالا رفتن سن
با افزایش سن، کیفیت اسپرم کاهش می‌یابد و شانس باروری اسپرم نیز کمتر خواهد شد. بالا رفتن سن موجب میشود تا غلظت اسپرم، مورفولوژی (اندازه و شکل) و تحرک آن کمتر شود. افرادی که قصد دارند، اسپرم‌های خود را برای تولد نوزاد در سنین بالاتر حفظ کنند، میتوانند به سراغ روش فریز اسپرم بروند.
مشاغل خطرناک
برخی از افراد در مشاغلی فعال هستند که احتمال آسیب به اسپرم وجود دارد. از جمله این مشاغل میتوان به افرادی اشاره کرد که در معرض مواد شیمیایی قرار دارند و یا کسانی که در ارتش مشغول به فعالیت هستند و ممکن است در اثر حوادث مختلف، به بیضه‌ها آسیب فیزیکی وارد شود. در این مشاغل، فریز کردن اسپرم شانس باروری در آینده را حفظ می‌کند.
انجام عمل‌های جراحی یا اقدامات پزشکی خاص
برخی از روش‌های پزشکی ممکن است بر توانایی انزال یا تولید اسپرم تاثیر بگذارند. از سوی دیگر برخی افراد پیش از انجام وازکتومی تصمیم می‌گیرند تا اسپرم خود را فریز کنند تا احتمال باروری در آینده را داشته باشند. از دیگر دلایل پزشکی برای استفاده از این روش میتوان به انجام عمل تطبیق جنسیت اشاره کرد.
نحوه فرایند فریز کردن اسپرم
روش فریز کردن شامل چند مرحله مختلف است که در طی آن یک نمونه اسپرم مناسب تهیه شده و برای استفاده در آینده فریز میشود. در ادامه مراحل انجام فریز این روش را معرفی کرده‌ایم.
۱. انجام تست های غربالگری
ابتدا باید سلامت آقا به عنوان فردی که قصد فریز اسپرم را دارد، به طور دقیق بررسی شود. در این مرحله با انجام آزمایش‌هایی همچون آزمایش خون سلامت فرد مورد بررسی قرار می‌گیرد تا مشخص شود که به بیماری‌های مقاربتی (STDs) مختلف مبتلا نیست.
۲. تهیه نمونه منی
پس از مراجعه به بانک اسپرم، یک ظرف جمعآوری نمونه به فرد داده میشود و از او می‌خواهند تا مایع منی خود را پس از انزال در آن ظرف جمعآوری کند. اگر به هر دلیل فرد توانایی انزال و جمعآوری نمونه اسپرم را نداشته باشد، با استفاده از جراحی بازیابی، اسپرم به طور مستقیم از بیضه‌ها برداشت میشود.
۳. بررسی و تحلیل نمونه اسپرم
مایع منی در آزمایشگاه مورد بررسی قرار می‌گیرد. بخشی از سلول‌های اسپرم از مایع منی جدا شده و مورفولوژی (شکل) و تحرک اسپرم بررسی میشود. همچنین وجود اسپرم‌های باکیفیت و با تعداد بالا نیز در مایع منی مطالعه خواهد شد. اگر اسپرم‌ها سالم بوده و تعداد کافی داشته باشند، نمونه اسپرم برای فریز کردن آماده است.
۴. انجماد اسپرم
اسپرم‌های آماده شده در ویال‌های کوچک قرار گرفته و برای انجماد آماده هستند. ویال‌ها در فریزهایی حاوی نیتروژن مایع قرار گرفته و فریز می‌شوند. دمای موردنیاز برای فریز اسپرم نیز منفی ۱۹۶ درجه سانتی‌گراد است. اسپرم‌ها تا زمان استفاده در این دما و منبع ذخیره نیتروژن مایع باقی می‌مانند.
شرایط آزمایش اسپرم
همان‌طور که گفته شد، برای فریز کردن اسپرم باید نمونه اسپرم تهیه شود که این نمونه توسط خود فرد جمعآوری میشود. برای آزمایش اسپرم و تهیه نمونه اسپرم نکات و شرایط زیر را مدنظر قرار دهید:
- در فاصله ۲ تا ۳ روز قبل از تهیه نمونه اسپرم، از برقراری رابطه جنسی خودداری کنید.
- زمانی که بیمار هستید یا تب دارید، برای تهیه نمونه اسپرم اقدام نکنید.
- قبل از اقدام برای جمعآوری اسپرم، دست‌های خود را با آب و صابون بشویید.
- اسپرم را تنها در ظرفی استریل که توسط بانک اسپرم ارائه میشود، جمعآوری کنید.
- اگر مجرد هستید، می‌توانید با خودارضایی نمونه اسپرم جمعآوری کنید. اما افراد متاهل میتوانند این کار را با رابطه جنسی ناقص و با کمک همسر خود انجام دهند.
ذوب اسپرم فریز شده و استفاده از آن برای باروری
زمانی که فرد قصد استفاده از اسپرم فریز شده را داشته باشد، ابتدا اسپرم را از فریز خارج کرده و ذوب می‌کنند. در ادامه اسپرم، شسته شده و توانایی تحرک آن مورد آزمایش قرار می‌گیرد. در نهایت اسپرم برای انجام لقاح و تشکیل جنین آماده است. دو روش برای این کار وجود داشته که استفاده از آنها به توانایی باروری زوج بستگی دارد:
- تلقیح داخل رحمی (IUI): در طی این فرایند اسپرم شسته و جداسازی شده، با استفاده از یک لوله نازک به نام کاتتر در داخل رحم قرار داده میشود تا با تخمک لقاح برقرار کند.
- لقاح آزمایشگاهی (IVF): در این روش لقاح بین اسپرم و تخمک در آزمایشگاه انجام میشود. پس از آنکه تخمک بارور مراحل اولیه جنینی را سپری کرد، جنین را در رحم قرار می‌دهند.
ماندگاری اسپرم پس از فریز کردن
اکنون این سوال پیش می‌آید که اسپرم فریز شده چقدر ماندگاری دارد؟ در صورتی که فرایند تهیه نمونه اسپرم باکیفیت و پس از آن ذخیره اسپرم در نیتروژن مایع به خوبی انجام شده باشد، میتوان به صورت نامحدود از اسپرم فریز شده نگهداری کرد. در واقع به صورت تئوری تاریخ پایان قطعی برای فریز اسپرم وجود ندارند. به صورت عملی نیز تاکنون اسپرمی که ۲۰ سال از تاریخ فریز کردن آن گذشته بود، باروری موفق داشته است؛ پس نگرانی برای ماندگاری اسپرم نداشته باشید.
هزینه فریز اسپرم
از آنجایی که فریز اسپرم نیز یکی از روش‌های کمک باروری و درمان معضل ناباروری است، با هزینه‌های کمی روبرو نخواهد بود. در ضمن این روند با اینکه یک فرآیند درمانی محسوب میشود اما هزینه‌های آن تحت پوشش بیمه قرار نمی‌گیرد. به طور کلی هزینه‌های منجمد کردن اسپرم تحت تاثیر عوامل مختلفی قرار دارد که برخی از آنها را در زیر نام می‌بریم:
- مرکز، کلینیک یا بیمارستانی که اسپرم در آن منجمد میشود
- خصوصی یا دولتی بودن مطب مورد نظر
- هزینه ویزیت متخصص اورولوژی
- هزینه مربوط به آزمایش خون
- بررسی احتمال وجود بیماری‌هایی همانند ایدز، سیفلیس و غیره
- فرآیند انجماد اسپرم
- نحوه نگهداری از آن
- آزمایشگاه مورد نظر برای نگهداری اسپرم
- مدت زمان نگهداری از اسپرم منجمد شده
در نظر داشته باشید، هزینه مربوط به فرآیند منجمد کردن اسپرم شاید برای شما خیلی گران نباشد اما با توجه به مدت زمانی که اسپرم منجمد شده را نگه می‌دارید، باید مبلغی را به آزمایشگاه یا بانک اسپرم منتخب خود پرداخت کنید.
خطرات ناشی از فریز اسپرم
یکی از سوالات اغلب افراد برای انجام فریز اسپرم این است که آیا فریز اسپرم خطر یا عوارضی را به همراه دارد؟ فرایند فریز اسپرم از سال ۱۹۵۳ میلادی به طور موفقیت‌آمیز آغاز شد و هر روز با پیشرفت علم و تکنولوژی، روبه بهبود است. این روش چه در مرحله جمعآوری نمونه اسپرم و چه برای استفاده از اسپرم‌های فریز شده در آینده، هیچ خطر و عوارضی را به دنبال ندارد.
یک نگرانی درباره فرایند این است که همه اسپرم‌ها پس از ذوب زنده نمی‌مانند. با این وجود هر نمونه فریز شده حاوی تعداد کافی از اسپرم‌های باکیفیت است که بخشی از آنها زنده و سالم باقی می‌مانند و برای باروری مناسب هستند. در واقع توانایی اسپرم‌هایی که زنده می‌مانند، برای بارور کردن تخمک به خطر نمی‌افتد و کاملا سالم خواهند بود.
شماره تلفن مراکز خرید اسپرم
در زوج‌هایی که آقا به دلیل بیماری یا دیگر مشکلات فاقد اسپرم‌های بارور و سالم است، میتوان از اسپرم‌های فرد دیگری برای باروری و تولد نوزاد استفاده کرد. در این روش اسپرم اهدایی را میتوان فریز کرد و بعدا برای باروری مورد استفاده قرار داد. برای انجام لقاح نیز با روش IUI اسپرم را در رحم قرار می‌دهند تا به تخمک رسیده و لقاح انجام شود. البته ممکن است لقاح بین اسپرم و تخمک را در آزمایشگاه انجام دهند و سپس جنین را در داخل رحم بگذارند.
توجه داشته باشید که تولد نوزاد با اسپرم اهدایی اشکال شرعی و قانونی ندارند و هم‌اکنون در بعضی از شهرهای ایران انجام میشود.
جمع‌بندی
در این مطلب از مجله مرکز ناباروری رستاک به معرفی فرایند فریز اسپرم، کاربردها، روش انجام و ماندگاری آن پرداختیم و شما را به طور کامل با این روش برای استفاده در بارداری‌های آینده آشنا کردیم. این روش برای افرادی که به هر دلیلی در خطر آسیب اسپرم و کاهش کیفیت آن هستند، انتخابی مناسب برای بارداری در آینده است. امروزه آشنایی مردم با این روش بیشتر شده و توسط افراد مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
سوالات رایج درباره فریز اسپرم
آیا میتوان نمونه مایع منی برای فریز اسپرم را در منزل جمعآوری کرد؟
به محض انزال، اسپرم نمونه شما خراب میشود. بهتر است نمونه مایع منی را در مرکز یا کلینیک فریز اسپرم مورد نظر جمعآوری شود تا متخصصان بتوانند در اسرع وقت فرآیند انجماد را انجام دهند.
چه مدت میتوان اسپرم فریزشده را نگه داشت؟
تا زمانی که شرایط انجماد ثابت بماند، اسپرم فریزشده به طور نامحدود زنده می‌ماند.
آیا من نیز میتوانم اسپرم خود را فریز کنم؟
شرایط خاصی برای فریز اسپرم وجود ندارد اما بیشتر مردانی که امکان دارد در آینده قدرت باروری خود را از دست بدهند همانند کسانی که وسایل سنگین بلند می‌کنند یا فعالیت ورزشی خیلی شدید انجام می‌دهند، بهترین کاندید برای فریز اسپرم هستند.
آیا بیماران سرطانی میتوانند اسپرم خود را فریز کنند؟
درمانهای سرطان همانند شیمی درمانی و پرتودرمانی میتوانند تاثیر منفی بر روی باروری داشته باشند، از این رو توصیه میشود بیماران سرطانی قبل از آغاز روند درمانی خود اسپرمشان را برای حفظ باروری خود فریز کنند.