چرخه قاعدگی دوره دقیقی از تغییرات هورمونی است و هر مرحله از این دوره نقش حیاتی در سلامت باروری زنان دارد. در میان تمام این مراحل موجود، فاز لوتئال لایه زیرین و تاثیرگذار به حساب می‌آید که برای باروری، تعادل هورمونی و سلامت کلی دستگاه تولیدمثل بانوان از اهمیت بالایی برخوردار است. در صورتی که برای بارداری در تلاش هستید و قصد دارید سلامت هورمونی خود را نیز تحت مدیریت دقیق قرار دهید آشنایی با این فاز اطلاعات بیشتری در اختیار شما قرار می‌دهد. در این راهنما ما به اهمیت فاز لوتئال می‌پردازیم و تمام نکات مهم مربوط به علائم و نحوه عملکرد آن را شرح خواهیم داد.
فاز لوتئال چیست؟
فاز لوتئال نیمه دوم چرخه قاعدگی است که بعد از تخمک گذاری و قبل از شروع پریود اتفاق می‌افتد. به طور معمول این فاز حدود 10 تا 14 روز طول می‌کشد. در این مرحله از چرخه قاعدگی، با تغییرات هورمونی قابل توجهی در بدن خود روبرو می‌شوید که نشان می‌دهد شما برای بارداری احتمالی آماده هستید.
به عبارت دیگر این فاز نشان‌دهنده آمادگی بدن شما برای بارداری احتمالی است. در طی این مدت، که فولیکول آزادکننده تخمک تشکیل می‌شود، پروژسترون در بدن شما تولید خواهد شد. این هورمون نقش کلیدی در ضخیم کردن دیواره رحم برای حمایت از تخمک بارور شده ایفا خواهد کرد.
در نظر داشته باشید که هورمون‌ها بازیگران اصلی فاز لوتئال هستند. پس از تخمک‌گذاری سطح استروژن در ابتدا افزایش می‌یابد اما سپس کم می‌شود، این در حالی است که تولید پروژسترون در بدن رو به افزایش خواهد بود. این تداخل هورمونی برای حفظ پوشش رحم و تنظیم چرخه قاعدگی شما امری ضروری است.
آشنایی با علائم فاز لوتئال
در طول فاز لوتئال بسیاری از افراد به دلیل نوسانات هورمونی، علائم فیزیکی مختلفی را تجربه می‌کنند. این علائم فیزیکی رایج در این فاز عبارت هستند از:
- حساسیت پستان‌ها: افزایش سطح پروژسترون می‌تواند باعث تورم و حساسیت در پستان‌ها شود.
- نفخ: تغییرات هورمونی می‌تواند به احتباس مایعات و در نتیجه نفخ منجر شود.
- خستگی: بسیاری از زنان در این مرحله از چرخه قاعدگی خود بیشتر احساس خستگی دارند.
- سردرد: تغییرات هورمونی می‌تواند باعث سردرد و میگرن در برخی از بانوان شود.
علاوه بر علائم فیزیکی که در این بخش ذکر شد، به طور معمول بانوان با علائم عاطفی و روانی نیز روبرو می‌شوند که آنها را در ادامه ذکر می‌کنیم:
- نوسانات خلقی: نوسان سطح هورمون می‌تواند منجر به تحریک‌پذیری، اضطراب و غمگینی شود.
- افزایش اضطراب: برخی ممکن است در این دوران احساس اضطراب یا استرس شدید داشته باشند.
- تغییر در اشتها: میل به غذاهای خاص به ویژه شیرینی‌ها در این دوره بسیار رایج است.
در نظر داشته باشید با پیگیری علائم این مرحله از چرخه قاعدگی می‌توانید الگوهای بدن خود را بهتر درک کنید. بنابراین بر روی رفتارها یا بارداری خود تمرکز خواهید داشت.
مدیریت علائم و ناراحتی‌های ناشی از آغاز فاز لوتئال
مدیریت علائم و ناراحتی‌های این مرحله از چرخه قاعدگی به تغییرات سبک زندگی، تنظیم رژیم غذایی و راهنمایی‌های پزشکی مرتبط است. در این بخش برخی از روش‌های مدیریت علائم مربوط به آغاز دوره لوتئال را به طور خلاصه شرح می‌دهیم:
- رژیم غذایی متعادلی داشته باشید
- در مصرف کافئین خود را محدود کنید
- کاهش نمک به کاهش احتباس مایعات کمک می‌کند و ممکن است حتی نفخ شما را نیز کاهش دهد
- اسیدهای چرب امگا 3 را به در رژیم غذایی خود افزایش دهید
- سالمون، گردو و دانه کتان را در رژیم غذایی خود بگنجانید تا به کاهش التهاب و بهبود تعادل هورمونی شما کمک کنند
- هیدراته بمانید؛ زیرا نوشیدن مقدار زیادی آب می‌تواند به کاهش نفخ و حفظ تعادل هورمون‌ها کمک کند
- سبک زندگی خود را تغییر دهید
- به طور منظم ورزش کنید؛ زیرا فعالیت بدنی منظم می‌تواند گردش خون کلی بدن شما را بهبود بخشد و استرس را کاهش دهد
- از تکنیک‌های تمدد اعصاب همانند یوگا، مدیتیشن و تنفس عمیق کمک بگیرید؛ زیرا ممکن است به نوسانات هورمونی و حساسیت پستان‌هایتان کمک کند
- استرس خود را مدیریت کنید
- مکمل مصرف کنید
- ویتامین E بخورید
- از درمان‌های هورمونی تجویز شده توسط متخصص استفاده کنید
از کجا بفهمیم در فاز لوتئال هستیم؟
درک اینکه در فاز لوتئال هستید به شناخت علائم و نشانه‌های کلیدی آن مرتبط است. علاوه بر علائمی که در بخش قبلی ذکر شد شما با ردیابی چرخه قاعدگی خود می‌توانید متوجه زمان آغاز این فاز شوید. همان‌طور که گفتیم این فاز بعد از تخمک‌گذاری و قبل از شروع دوره قاعدگی بعدی اتفاق می‌افتد.
اگر سیکل معمولی 28 روزه دارید، تخمک‌گذاری به طور معمول حدود 14 روز بعد از اتمام پریود رخ می‌دهد و این فاز نیز به طور تقریبی بین روزهای 15 تا 28 انجام می‌شود. بنابراین با بررسی دوره قاعدگی خود می‌توانید متوجه شوید که در فاز نام برده شده قرار دارید.
علائم تخمک‌گذاری خود را بررسی کنید
به جز بررسی و ردیابی چرخه قاعدگی از روش‌های دیگر نیز می‌توانید به آغاز این فاز دست یابید. با بررسی علائم تخمک‌گذاری مشخص می‌شود که آیا شما در این فاز هستید یا هنوز زمانی تا آغاز آن باقی مانده است. برخی از علائم تخمک‌گذاری را در ادامه توضیح می‌دهیم:
- دمای پایه بدن: افزایش جزئی دما پس از تخمک‌گذاری اتفاق می‌افتد.
- تغییرات مخاط دهانه رحم: مخاط دهانه رحم طی تخمک‌گذاری شفاف‌تر و رقیق‌تر است اما بعد از تخمک‌گذاری غلیظ می‌شود.
تغییرات هورمونی خود را چک کنید
در بخش‌های قبلی نیز گفتیم که این فاز با افزایش سطح پروژسترون مشخص می‌شود. بنابراین اگر به آزمایش هورمونی دسترسی دارید، میزان پروژسترون بدن خود را اندازه‌گیری کنید تا از رسیدن به این مرحله از چرخه قاعدگی مطمئن شوید.
اهمیت فاز لوتئال در باروری و ایجاد لقاح
این فاز از دوره قاعدگی برای باروری حیاتی است. فاز لوتئال سالم تضمین می‌کند که پوشش رحم به اندازه کافی برای لانه‌گزینی تخمک بارور شده آماده است. اگر مرحله لوتئال خیلی کوتاه باشد و کمتر از 10 روز به پایان برسد، اختلالاتی ایجاد می‌شوند که منجر به ناباروری زنان خواهند شد.
در صورتی که این فاز خیلی زود تمام شود، زمان کافی برای لانه‌گزینی قبل از شروع قاعدگی وجود ندارد و همین مسئله باعث می‌شود تا خانم نتواند بارداری را تجربه کند. همان‌طور که گفتیم این مرحله از چرخه قاعدگی برای حفظ تعادل هورمونی نیز حیاتی است.
پروژسترون به تنظیم خلق و خو کمک می‌کند، از سیستم ایمنی بدن حمایت خواهد کرد و الگوهای خواب سالم را ارتقا می‌دهد. عدم تعادل هورمون‌ها در مرحله لوتئال می‌تواند به بروز علائم سندرم پیش از قاعدگی یا PMS منجر شود و نوسانات خلقی یا سایر مشکلات را به همراه داشته باشد.
میزان ضخامت اندومتر در فاز لوتئال
ضخامت آندومتر در مرحله مربوط به لوتئال یک جنبه مهم از سلامت قاعدگی و تولیدمثل است. می‌توان گفت ضخامت آندومتر در این دوره به طور معمول بین 8 تا 14 میلی‌متر خواهد بود. حداقل ضخامت آندومتر 7 تا 8 میلی‌متر است.
افزایش ضخامت در این مرحله از چرخه قاعدگی در درجه اول به دلیل افزایش سطح پروژسترون است که آندومتر را برای کاشت احتمالی تخمک بارورشده آماده می‌کند. زمانی که آندومتر به ضخامت کافی برسد برای لانه‌گزینی آماده می‌شود. پس از رشد اولیه رحم بارداری نیز امکان‌پذیر خواهد بود.
در صورتی که ضخامت این پوشش و دیواره رحم در مرحله لوتئال کمتر از 7 میلی‌متر باشد نشان می‌دهد که بدن خانم برای لانه‌گزینی آمادگی کافی ندارد و با مشکلاتی در باروری روبرو است.
میزان پروژسترون در فاز لوتئال چقدر است؟
از دیگر مسائل مهمی که در این فاز اهمیت دارند، میزان پروژسترون است که در آماده‌سازی بدن برای بارداری احتمالی نقش مهمی ایفا می‌کند. در طول این فاز، سطح پروژسترون به طور معمول بین 5 تا 20 نانوگرم در میلی‌لیتر است که به عوامل فردی و زمان‌بندی خاص بستگی دارد.
پروژسترون به طور معمول در حدود روزهای 20 تا 23 چرخه قاعدگی 28 روزه به اوج خود می‌رسد و در صورت عدم بارداری سطح آن کاهش می‌یابد. در صورتی که پروژسترون شما در مرحله لوتئال کم باشد علائمی را شاهد خواهید بود که هستند از:
- لکه‌بینی
- پریودهای نامنظم
- مشکل در بارداری
در برخی موارد حتی نقص درون مرحله لوتئال می‌تواند ناشی از کمبود پروژسترون باشد که بر لانه‌گزینی و نگه‌داری اولیه جنین در دوران بارداری موثر است. به طور کلی درک سطح پروژسترون در این مرحله از چرخه قاعدگی برای ارزیابی سلامت قدرت باروری شما امری حیاتی به شمار می‌آید.
اگر فاز لوتئال کوتاه باشد چه اختلالی رخ می‌دهد؟
وجود نقص در فاز لوتئال وضعیتی است که با تولید ناکافی پروژسترون در این مرحله قابل تشخیص خواهد بود. در واقع کمبود پروژسترون به کوتاه شدن این فاز منجر می‌شود و ممکن است با بروز مشکلاتی در بارداری زنان همراه باشد.
همچنین با کوتاه شدن مرحله لوتئال چرخه قاعدگی علائمی در بدن بانوان قابل مشاهده خواهد که شامل پریود نامنظم، لکه بینی قبل از پریود شدن و مشکلاتی در حفظ دوره بارداری است. برخی از اختلالات اساسی که در صورت کوتاه شدن فاز لوتئال رخ می‌دهند را در بخش‌های بعدی شرح می‌دهیم.
سندم پیش از قاعدگی
سندرم پیش از قاعدگی یا پی ام اس به طیف وسیعی از علائمی اطلاق می‌شود که در فاز لوتئال رخ می‌دهد. این سندرم به طور معمول با شروع قاعدگی برطرف می‌شود، بنابراین اگر فاز نام برده شده کوتاه باشد به طور حتم در آغاز و پایان این سندرم نیز اختلالاتی ایجاد می‌شوند. علائم ناشی از این سندرم را در ادامه نام می‌بریم:
- نوسانات خلقی
- تحریک‌پذیری
- نفخ
- حساسیت پستان‌ها
- خستگی
در صورتی که این علائم مربوط به سندرم نام برده شده شایع و شدید شوند، شما برای رفع مشکل خود باید به سراغ متخصصان حاضر در حوزه باروری بروید.
ناباروری
عارضه اصلی مرحله لوتئال کوتاه، ناباروری است. به زبان ساده اگر این فاز از چرخه قاعدگی شما کوتاه باشد دیواره رحمتان به اندازه کافی رشد نمی‌کند، همچنین دیواره رحم شما به مقدار مشخص ضخیم نخواهد شد بنابراین جنین نمی‌تواند درون رحم شما نگه‌داری شود.
با توجه به این شرایط شما توانایی بارداری نخواهید داشت و ممکن است با سقط جنین روبرو شوید. البته بدن هر یک از افراد متفاوت است و همیشه راهی برای بارداری افراد نابارور وجود دارد. برای مثال شاید در صورت داشتن رحم کوچک نتوانید IVF و IUI را تجربه کنید اما روش‌های دیگر کمک باروری به طور حتم برای شما مناسب خواهند بود.
به منظور انتخاب روش مناسب برای بارداری خود می‌توانید از افراد متخصص در حوزه ناباروری کمک و راهنمایی دقیق بگیرید.
فاز لوتئال طولانی
در بخش‌های قبلی گفتیم که فاز لوتئال به طور معمول بین 10 تا 14 روز طول می‌کشد. این در حالی است که مرحله لوتئال کوتاه کمتر از 10 روز ادامه خواهد داشت و این کوتاه بودن مرحله لوتئال به عنوان یک نقص شناخته می‌شود.
در واقع کوتاهی فاز لوتئال بر روی باروری کامل و بی‌عیب زنان تاثیرگذار است. برعکس این موضوع نیز امکان‌پذیر خواهد بود به طوری که دوره لوتئال به طور قابل توجهی بیش از 14 روز طول می‌کشد. البته این شرایط شایع نیست اما به هر حال احتمال بروز آن وجود دارد.
در صورتی که دوره لوتئال زیاد طول بکشد باید مشکلات احتمالی بدن را در نظر بگیرید؛ زیرا در برخی موارد شما شاهد عدم تعادل هورمون‌ها خواهید بود. اگر از مرحله لوتئال طولانی مدت خود ناراحت هستید و در نگرانی به سر می‌برید، ایده خوبی است به سراغ متخصصی در این زمینه بروید.
جمع‌بندی
در این راهنما سعی کردیم فاز لوتئال را به طور مفصل برای شما شرح دهیم. پس اگر به دنبال بررسی وضعیت سلامت باروری خود هستید، آشنایی با این مرحله از چرخه قاعدگی و درک علائم آن می‌تواند تا حد زیادی کمک‌کننده باشد. اگر برای درک بهتر از این فاز و مقابله با اختلالات فاز لوتئال کوتاه به درمان نیاز دارید، کلینیک باروری رستاک می‌تواند انتخاب خوبی برای شما باشد.
این مرکز با داشتن انواع تجهیزات به روز و کاربردی در تمام زمینه‌های ناباروری و کمک به بارداری خدمات کامل و خوبی ارائه می‌دهد. تیم متخصص رستاک برای رفع مشکلات نازایی شما تمام تلاش خود را به کار می‌گیرد.
