زایمان اغلب یکی از تجربیات خاص و حتی عجیب زندگی یک زن است. با اینکه زایمان یک مسئله عمومی بوده و تا حد زیادی اطلاعات مختلفی در مورد آن وجود دارد اما همچنان سوالاتی در مورد روش‌های کاربردی، تکنیک‌های جراحی و غیره بدون پاسخ باقی مانده‌اند. یکی از تکنیک‌های کاربردی در برخی از زایمان‌ها اپیزیوتومی نام دارد که شاید کمی وحشتناک و دردناک به نظر برسد اما انجام این جراحی در واقع برای خروج راحت‌تر نوزاد است. طی این تکنیک فاصله عضلانی میان واژن و مقعد برش داده می‌شود. برای آشنایی بیشتر با این روش جراحی و زایمان راهنمای زیر را به طور کامل دنبال کنید.
آشنایی با اپیزیوتومی
اپیزیوتومی یک برش جراحی در پرینه، ناحیه بین دهانه واژن و مقعد، طی زایمان طبیعی و مراحل آن است. این تکنیک به طور معمول برای بزرگ کردن دهانه واژن و تسهیل زایمان نوزاد انجام می‌شود. ناگفته نماند اپیزیوتومی بیشتر برای زایمان‌هایی که نگرانی‌هایی در مورد سلامت نوزاد وجود دارد قابل انجام است.
همچنین اگر مادر توان کافی برای فشار دادن موثر نداشته باشد، متخصص باید این برش را ایجاد کند تا نوزاد راحت‌تر خارج شود. در نظر داشته باشید همیشه این روش جراحی ضروری و قابل اجرا نیست. انجام این تکنیک به شرایط مادر و نوزاد بستگی دارد.
انواع اپیزیوتومی
جراحی به روش اپیزیوتومی به 2 روش اصلی دسته‌بندی شده است که در ادامه آنها را به طور خلاصه شرح می‌دهیم:
- اپیزیوتومی خط وسط: این برش به طور مستقیم از دهانه واژن به سمت مقعد می‌رود. اغلب به دلیل سادگی این روش جراحی، خطرات و عوارض کم‌تری به همراه دارد.
- اپیزیوتومی مدیولترال: این برش به صورت زاویه‌ای ایجاد می‌شود و به سمت خارج از واژن امتداد می‌یابد. این نوع جراحی زمانی کاربرد دارد که روش برش خط وسط با پارگی اسفنکتر مقعد یا راست روده همراه باشد.
چه زمانی اپیزیوتومی انجام می‌شود؟
در قسمت قبلی نیز گفتیم این روش جراحی در همه زایمان‌ها قابل انجام و ضروری نیست. به عبارت دیگر متخصص بعد از معاینه شرایط مادر و با توجه به وضعیت نوزاد انجام این روش را توصیه می‌کند که البته باید نوع آن را نیز در نظر بگیرد. برخی از شرایطی که اجرای این تکنیک را ضروری می‌کنند عبارت هستند از:
- شرایط بد جنین: اگر جنین در مضیقه باشد و به زایمان سریع نیاز باشد، این تکنیک به تسریع روند زایمان کمک می‌کند.
- زایمان با ابزار: در مواردی که فورسپس یا استخراج خلا ضروری باشد این روش جراحی فضای اضافی برای استفاده از ابزار را ایجاد می‌کند.
- پیشگیری از پارگی شدید: اگر خطر پارگی شدید واژن وجود داشته باشد، تکنیک نام برده شده برای کنترل جهت و وسعت برش ضروری خواهد بود.
- نوزاد بزرگ: ماکروزومی یا زمانی که نوزاد بزرگ‌تر از حد متوسط باشد، یکی از شرایط ضروری برای انجام اپیزیوتومی است.
آشنایی با انواع درجات اپیزیوتومی
این تکنیک کاربردی در زمان زایمان براساس وسعت برش و بافت‌های درگیر به درجات مختلفی طبقه‌بندی می‌شود که در ادامه آنها را توضیح می‌دهیم:
- درجه اول: این روش با یک برش کوچک همراه است که تنها مخاط واژن و پوست پرینه را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در واقع هیچ عضله‌ای در این روش بریده نمی‌شود و فقط لایه‌های سطحی تحت تاثیر قرار می‌گیرند. این برش خیلی سریع و با حداقل ناراحتی بهبود می‌یابد.
- درجه دوم: این روش عمیق‌تر از نوع اول است و علاوه بر مخاط واژن و پوست پرینه، عضلات آن نیز درگیر می‌شوند. نوع دوم اپیزیوتومی نسبت به درجه اول آن به دوره بهبودی طولانی‌تر نیاز دارد و حتی شاید با ناراحتی‌ها و عوارضی نیز همراه باشد.
- درجه سوم: این برش از قسمت مخاط واژن و عضلات پرینه انجام شده و اسفنکتر مقعد را نیز درگیر می‌کند. دیواره واژن، عضلات پرینه و اسفنکتر مقعد تحت تاثیر این روش جراحی قرار می‌گیرند. طی این نوع تکنیک برش پرینه، شاید اسفنکتر مقعد نیز با عوارضی روبرو شود.
- درجه چهارم: این نوع تکنیک، گسترده‌ترین روش جراحی است که حتی مخاط رکتوم را نیز درگیر می‌کند. در واقع تمام لایه‌های پایین تا رکتوم درگیر این برش می‌شوند. عوارض این نوع اپیزیوتومی نسبت به سایر روش بیشتر است و شاید با بی‌اختیاری مدفوع همراه باشد.
پارگی طبیعی بهتر است یا اپیزیوتومی؟
با اینکه اپیزیوتومی برای تسریع روند زایمان و کاهش پارگی شدید پرینه استفاده می‌شود اما پارگی طبیعی بافت میان واژن و مقعد نسبت به جراحی یا ایجاد برش بهتر است. البته که پارگی طبیعی پرینه در همه مادران باردار به یک شکل انجام نمی‌شود و به متخصص فرد جراح نیز بستگی دارد.
در روش طبیعی پارگی پرینه، با خروج سر نوزاد این امکان وجود دارد که دهانه واژن بیشتر باز شود و با برش‌هایی همراه باشد. البته نگران نباشید. حتی بعد از برش طبیعی پرینه، متخصص با بخیه زدن ناحیه برش را ترمیم می‌کند تا بافت‌ها و عضلات آسیب‌دیده دوباره بهبود یابند.
اپیزیوتومی دردناک است؟
تجربه درد در این روش زایمان در هر یک از مادران باردار متفاوت است. خبر خوب اینکه قبل از انجام این روش جراحی، متخصص بی‌حسی موضعی استفاده می‌کند و همین موضوع به کاهش درد در حین برش اپیزیوتومی و حتی برش طبیعی پرینه کمک خواهد کرد.
با اینکه احساس فشار و ناراحتی زیادی در بدن شما ایجاد می‌شود اما این درد به طور موثر با بیهوشی قابل کنترل است. پس از اتمام دوره زایمان و با از بین رفتن بیهوشی، بروز درد و ناراحتی امری طبیعی خواهد بود. برای مثال شاید در ناحیه پرینه خود احساس درد یا سوزش داشته باشید.
در نهایت اینکه میزان درد این روش جراحی بیش از هر چیزی به درجه اپیزیوتومی بستگی دارد. البته که آستانه تحمل درد در مادران نیز متفاوت است. به طور کلی بیشتر خانم‌ها طی چند روز تا چند هفته همچنان احساس درد دارند که به مرور زمان کاهش می‌یابد.
فواید انجام اپیزیوتومی
استفاده از این روش جراحی بحث مهمی میان مادران باردار و متخصصان جراح یا زنان و زایمان است. این روش با اینکه فواید زیادی به همراه دارد اما اگر چندین بار استفاده شود شاید با عوارض و خطرات همراه باشد. در این بخش برخی از فواید اپیزیوتومی را به طور خلاصه شرح می‌دهیم:
- تسهیل در روند زایمان: یکی از مزایای اولیه این روش جراحی زایمان سریع به ویژه در صورت ناراحتی جنین است. با بزرگ کردن دهانه واژن متخصص از تولد بی‌خطر و به موقع نوزاد مطمئن می‌شود.
- کاهش خطر پارگی شدید: در شرایط خاص این روش جراحی از پارگی شدید و غیرقابل پیش‌بینی جلوگیری می‌کند. متخصص با ایجاد یک برش کنترل شده وضعیت را به خوبی مدیریت می‌کند و آسیب طولانی مدت به کف لگن نیز به حداقل می‌رسد.
روند بهبودی بعد از اپیزیوتومی
برای اینکه بعد از این روش جراحی خیلی سریع بهبود یابید باید به مراقبت‌های فوری پس از زایمان پایبند باشید و براساس توصیه‌های متخصص خود فعالیت کنید. یکی از مراقبت‌های مهم، مربوط به مدیریت درد است.
مصرف مسکن‌های بدون نسخه به کاهش ناراحتی و درد شما کمک می‌کند، بدین ترتیب متخصص در صورت لزوم داروهایی را تجویز خواهد کرد. فراموش نکنید تمیز و خشک نگه‌داشتن برش برای جلوگیری از عفونت ضروری است.
بدین ترتیب به آرامی از آب گرم برای تمیز کردن ناحیه استفاده کرده و آن را خشک کنید. قرار دادن کمپرس یخ در ناحیه پرینه نیز به کاهش تورم و درد آن در چند روز اول پس از زایمان کمک می‌کند. انجام تمرینات کگل نیز به تقویت عضلات کف لگن و روند بهبودی شما کمک می‌کند.
برش اپیزیوتومی چه زمانی بهبود می‌یابد؟
زمان بهبود برش حاصل از این روش جراحی به عوامل مختلفی همانند درجه اپیزیوتومی، پاسخ‌های درمانی فردی و سلامت کلی مادران بستگی دارد. بعد از زایمان تا چند روز اول مادران در ناحیه پرینه خود احساس درد و ناراحتی دارند که امری طبیعی است.
در این شرایط متخصص برای مدیریت درد مسکن‌های بدون نسخه را به شما پیشنهاد می‌کند. همچنین استفاده از کمپرس یخ نیز برای کاهش تورم ایده خوبی است. درجه اول این تکنیک جراحی بین یک تا 2 هفته درمان می‌شود و درد در زنان به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد.
درجه دوم این تکنیک زایمان، حدود 2 تا 4 هفته طول می‌کشد و با گذر این هفته‌ها ناراحتی مادران تا حد زیادی کم می‌شود. درمان نوع سوم اپیزیوتومی نیز بین 4 تا 6 هفته یا حتی بیشتر زمان می‌برد. در این شرایط درد شما به هنگام نشستن یا مقاربت جنسی همچنان ادامه دارد.
چند وقت بعد از اپیزیوتومی می‌توان رابطه جنسی داشت؟
جدول زمانی برای از سرگیری فعالیت جنسی پس از اپیزیوتومی می‌تواند براساس عوامل مختلفی همانند درجه این روش جراحی، روند بهبودی و غیره متفاوت یا متغیر باشد. در بیشتر موارد بهتر است حداقل 4 تا 6 هفته بعد از زایمان، رابطه جنسی برقرار نکنید.
طی این دوره زمانی بدن شما وقت کافی برای بهبودی دارد و خونریزی پس از زایما نیز به طور کامل متوقف می‌شود. در اپیزیوتومی درجه اول روند بهبودی خیلی سریع‌تر پیش می‌رود و برخی از زنان 4 هفته بعد از زایمان خود می‌توانند رابطه جنسی برقرار کنند.
درجه دوم این روش جراحی بیش از 6 هفته زمان نیاز دارد. بنابراین بانوان باید حداقل تا 6 هفته برای سرگیری رابطه جنسی خود منتظر بمانند. در درجه سوم و چهارم این روش جراحی حتی زوجین 8 هفته نیز رابطه جنسی برقرار نخواهند کرد.
روش‌های جایگزین اپیزیوتومی
برای کسانی که نگرانی‌های زیادی در مورد این روش جراحی دارند، تکنیک‌های مختلف و جایگزینی نیز وجود دارد. برای مثال شما با تنفس کنترل‌شده نیز می‌توانید زایمان طبیعی خود را تسهیل کنید. تنفس کنترل شده با انقباضات مختلفی همراه است که به مدیریت درد و کاهش خطر پارگی کمک می‌کند.
روش دیگر جایگزین نیز ماساژ پرینه است. به عبارت دیگر با ماساژ پرینه در اواخر دوره بارداری توانایی کشش افزایش می‌یابد و احتمال پارگی شدید نیز کم می‌شود. زایمان در آب نیز نیاز به اپیزیوتومی را کاهش می‌دهد؛ زیرا شناور بودن آب به شل شدن پرینه و تسهیل زایمان طبیعی کمک می‌کند.
عوارض انجام اپیزیوتومی
تولد نوزاد به روش اپیزیوتومی
مانند هر روش جراحی دیگری، اپیزیوتومی نیز با خطرات و عوارض مختلفی همراه است که در این بخش برخی از آنها را توضیح می‌دهیم:
- عفونت: گاهی محل برش عفونی می‌شود و با عوارضی همراه خواهد بود که بر روی روند بهبودی مادر موثر است.
- خونریزی بیش از حد: در برخی موارد برش با خونریزی بیشتر از حد انتظار همراه است که متخصص باید بلافاصله برای رفع این مشکل دست به کار شود.
- عوارض طولانی مدت: در حالی که بسیاری از زنان بدون مشکل بهبود می‌یابد، برخی از آنها عوارض طولانی مدتی را تجربه خواهند کرد.
- درد در حین مقاربت: برخی از زنان در طول فعالیت جنسی پس از این روش جراحی به طور مداوم ناراحتی و درد را احساس می‌کنند.
- اختلالات کف لگن: در موارد نادر، این روش جراحی با اختلالات کف لگن همراه است که به درمان اضافی نیاز دارد.
جلوگیری از عفونت بعد از اپیزیوتومی
پیشگیری از عفونت بعد از این روش جراحی امری ضروری است؛ زیرا خطرات بعد از زایمان را به حداقل می‌رساند. رعایت بهداشت یکی از روش‌های موثر برای جلوگیری از بروز هر نوع عفونت است. بعد از حمام ناحیه واژن را به آرامی با آب گرم تمیز کنید.
به هیچ‌وجه از صابون‌ها یا عطرهای تند استفاده نکنید. بعد از شستشو با یک حوله تمیز محل برش را خشک کنید. به منظور جلوگیری از تحریک، حوله را بر روی برش نمالید. در قسمت‌های مختلف نیز گفتیم با قرار دادن کمپرس یخ در ناحیه پرینه تورم و ناراحتی شما کاهش می‌یابد و تمیز نگه‌داشتن محل مورد نظر نیز آسان‌تر می‌شود.
سخن آخر
این روش جراحی معرفی شده یک جنبه پیچیده از زایمان طبیعی است. با اینکه این روش فواید زیادی به همراه دارد اما به طور کامل بی‌خطر نیست. به هر حال کمک گرفتن از اپیزیوتومی شرایطی ایجاد می‌کند تا مادران زایمان طبیعی راحت‌تری را تجربه کنند. توصیه می‌کنیم قبل از رسیدن به تاریخ زایمان در مورد این جراحی تصمیم بگیرید و برنامه‌ریزی کنید.
اگر برای زایمان طبیعی برنامه‌ریزی کرده‌اید، به مرکز ناباروری رستاک سر بزنید. این کلینیک با تیمی متخصص در حوزه انجام انواع روش‌های زایمان می‌تواند مشاوره کامل و جامعی در اختیار شما قرار دهد تا بدون دردسر فرزند خود را به دنیا آورید. همچنین این تیم با تجهیزات کاملی که دارند در زمینه انجام IVF و IUI نیز سابقه خوبی کسب کرده‌اند.
