دیابت بارداری اصطلاحی است که می‌تواند نگرانی بسیاری از مادران باردار را برانگیزد. با افزایش آگاهی از اهمیت حفظ سلامت و شیوع روز افزون دیابت درک این وضعیت بسیار مهم تلقی شده است. تصور کنید که در حال آماده شدن برای یک شادی شیرین و انتظاری خوش هستید و به طور ناگهانی با پیچیدگی مربوط به دیابت در دوران حاملگی خود روبرو می‌شوید. این وضعیت می‌تواند به طور قابل توجهی بر مادر و جنین تاثیر بگذارد. البته با کسب دانش کافی و رعایت برخی از نکات مهم طی دوران بارداری خود می‌توانید از عوارض این بیماری جلوگیری کنید. در این مطلب به طور مفصل در مورد دیابت حاملگی، علائم، عوارض و اثرات آن بر روی جنین توضیح می‌دهیم.
آشنایی با مشکل دیابت بارداری
دیابت بارداری به نوعی از دیابت گفته می‌شود که در دوران بارداری رخ می‌دهد و طی آن سطح قند خون مادر بیش از حد بالا می‌رود. زمانی این اتفاق می‌افتد که هورمون‌های جفت توانایی شما را برای استفاده یا ساختن انسولین مسدود می‌کنند.
انسولین به بدن شما کمک می‌کند تا میزان مناسبی از گلوکز را در خون خود حفظ کنید. گلوکز بیش از حد خون می‌تواند به عوارض بارداری منجر شود. در نظر داشته باشید این نوع عارضه بارداری به طور معمول در اواسط دوران بارداری بین هفته 24 تا 28 رخ می‌دهد و متخصصان برای درمان این عارضه درابتدا آزمایش خون را تجویز می‌کنند.
ابتدا به دیابت حاملگی به این معنا نیست که شما قبل از بارداری خود به دیابت مبتلا بوده‌اید. این وضعیت تنها به دلیل بارداری ظاهر می‌شود. افراد مبتلا به دیابت نوع یک و 2 قبل از بارداری، هنگام باردار شدن با چالش‌های متفاوتی روبرو می‌شوند.
چند نوع دیابت بارداری داریم؟
به طور معمول دیابت حاملگی به 2 دسته تقسیم‌بندی می‌شود که در دسته اول قند خون مادر تنها از طریق رژیم غذایی او تحت کنترل است و می‌توان آن را خیلی راحت درمان کرد. در مقابل دسته دوم دیابت بارداری به قدری شدید است که مادر برای درمان بیماری خود باید از انسولین یا سایر داروهای خوراکی کمک بگیرد.
علائم دیابت بارداری
در نظر داشته باشید دیابت بارداری اغلب علائم قابل توجهی ندارد و همین مسئله باعث می‌شود تا تشخیص آن دشوار باشد. با این حال برخی از علائم هستند که باید مراقب آنها باشید و در صورت مشاهده این علائم بهتر است بلافاصله به پزشک مراجعه کنید:
- احساس تشنگی دائمی: مادران باردار ممکن است به دلیل افزایش سطح قند خون بیش از حد معمول احساس تشنگی داشته باشند.
- تکرر ادرار: از آنجایی که بدن تلاش می‌کند تا گلوکز اضافی را از طریق ادرار دفع کند، رفت و آمد مادران باردار به سرویس بهداشتی امری قابل توجه است.
- خستگی: سطح قند خون بالاتر از حد طبیعی می‌تواند باعث شود مادران احساس خستگی بیشتری نسبت به اوقات عادی داشته باشند.
- حالت تهوع: برخی از زنان ممکن است حالت تهوع و استفراغ را تجربه کنند که ممکن است با علائم بارداری عادی اشتباه گرفته شود.
- تاری دید: نوسانات سطح قند خون می‌تواند بینایی را تحت تاثیر قرار دهد و باعث تاری موقت شود.
فراموش نکنید برخی از مادران باردار مبتلا به دیابت حاملگی هیچ یک از این علائم را ندارند. از این رو معاینات منظم قبل از تولد نوزاد برای نظارت سطح قند خون مادر و تشخیص زودهنگام هر نوع مشکل امری ضروری و اجتناب‌ناپذیر است.
علائم دیابت در 3 ماه اول بارداری
متاسفانه در 3 ماه اول بارداری اگر دچار دیابت شوید، جنین شما بیش از حد رشد می‌کند. بدین ترتیب شما به یک روش درمانی و کنترل برای خلاصی از این عارضه نیاز دارید. به منظور تشخیص دقیق این بیماری باید از آزمایش خون کمک بگیرید. مادران مبتلا به این عارضه قند خون ناشتا بالایی دارند.
علائم دیابت در 3 ماه دوم بارداری
در سه ماه دوم بارداری ممکن است هیچ علائم خاصی از دیابت دیده نشود، از این رو متخصصان با انجام آزمایش می‌توانند قند خون شما را تشخیص دهند و برای درمان آن دارو تجویز کنند.
علائم دیابت در 3 ماه سوم بارداری
در این زمان شما شاهد علائم زیادی هستید که ممکن است با علائم بارداری اشتباه گرفته شوند. برای مثال احساس خستگی شدید یکی از علائم اصلی دیابت حاملگی است. همچنین قارچ‌های واژینال یا عفونت‌های پوستی از دیگر علائم این عارضه در 3 ماه سوم بارداری هستند.
چه کسانی در معرض دیابت بارداری هستند؟
هر کسی ممکن است در دوران بارداری خود به این نوع دیابت دچار شود اما برخی عوامل می‌توانند خطر ابتدا به این مریضی را افزایش دهند. افرادی که به یکی از مشکلات زیر دچار هستند، ممکن است دیابت حاملگی را تجربه کنند:
- بیماری قلبی
- فشار خون بالا
- چاقی بیش از حد
- اضافه وزن قبل از بارداری
- سابقه دیابت حاملگی در بارداری‌های قبلی
- سابقه خانوادگی در دیابت نوع دو
- سندرم تخمدان پلی کیستیک
- سن بالای مادر
- سابقه قند خون بالاتر از حد طبیعی
تاثیر دیابت بارداری بر حرکت جنین
دیابت بارداری می‌تواند تاثیراتی بر رشد و حرکت جنین داشته باشد. افزایش سطح قند خون می‌تواند بر نحوه رشد و تکامل جنین تاثیر بگذارد و به طور بالقوه منجر به ماکروزومی شود. در این عارضه کودک از حد متوسط بزرگ‌تر می‌شود. همین مسئله می‌تواند به چند دلیل مختلف باعث کاهش حرکت جنین شود که عبارت هستند از:
- افزایش مایع آمنیوتیک: قند خون بالا می‌تواند به مایع آمنیوتیک اضافی منجر شود که همین مسئله ممکن است کودک را آرام کند و باعث شود حرکات کمتری داشته باشد.
- استرس جنینی: اگر جنین به دلیل سطوح بالای قند تحت استرس قرار گیرد، ممکن است فعالیت کمتری داشته باشد.
- تغییر در الگوهای رشد: الگوهای رشد غیرطبیعی می‌تواند منجر به تغییر در نحوه حرکت و واکنش جنین شود.
به طور کلی نظارت بر حرکت جنین بسیار مهم است. بدین ترتیب مادران باردار باید هرگونه تغییری را در بدن خود پیگیری کنند و با متخصص منتخب خود در این زمینه‌ها ارتباط داشته باشند تا از رشد سالم جنین خود مطمئن شوند.
غذاهای مناسب برای دیابت بارداری
مدیریت دیابت بارداری اغلب به ایجاد تغییراتی در رژیم غذایی به منظور کنترل سطح قند خون نیاز دارد. از این رو شما به عنوان یک مادر باردار برای کمک به رفع دیابت حاملگی خود بهتر است مواد غذایی زیر را مصرف کنید:
- غلات: غذاهایی همانند برنج قهوه‌ای، کینوآ، نان و ماکارونی سبوس‌دار فیبر دارند و به حفظ سطح قند خون پایدار کمک می‌کنند.
- پروتئین‌های بدون چربی: ترکیب منابعی همانند مرغ، بوقلمون، ماهی، لوبیا و عدس می‌تواند به مدیریت گرسنگی و قندخون کمک کند.
- سبزیجات فاقد نشاسته: سبزی‌های برگ‌دار، بروکلی و فلفل‌ها کربوهیدرات کمی دارند و مواد مغذی آنها بسیار زیاد است، بدین ترتیب گزینه‌های ایده‌الی محسوب می‌شوند.
- چربی‌های سالم: آووکادو، آجیل و روغن زیتون می‌توانند اسیدهای چرب ضروری را بدون افزایش قند خون تامین کنند.
- میوه‌ها: در حالی که میوه‌های حاوی قند هستند، فیبر و ویتامین نیز دارند. البته میوه‌هایی که گلیسمی پایین‌تر دارند مثل انواع توت‌ها و سیب را انتخاب کنید و در مصرف آنها نیز اعتدال را در نظر بگیرید.
- لبنیات: ماست و پنیر کم چرب می‌توانند منابع خوبی از کلسیم و پروتئین باشند اما بهتر است انواع شیرین‌نشده را انتخاب کنید.
یک رژیم غذایی متعادل که شامل این غذاها باشد می‌تواند به مدیریت موثر دیابت حاملگی کمک می‌کند و در عین حال اطمینان حاصل می‌شود که مادر و نوزاد مواد مغذی لازم را دریافت خواهند کرد.
آزمایش تشخیص دیابت بارداری
آزمایش دیابت بارداری به طور معمول بین هفته‌های 24 تا 28 بارداری انجام می‌شود. برای تشخیص این عارضه دو تست اولیه و ضروری وجود دارند که در ادامه آنها را شرح می‌دهیم:
- تست گلوکز: این غربالگری اولیه شامل نوشیدن یک محلول قندی و انجام آزمایش خون بعد از یک ساعت است. در صورتی که سطح قند خون بالاتر از حد معین باشد، آزمایش بعدی نیز الزامی خواهد بود.
- تست تحمل گلوکز خوراکی: اگر تست گلوکز اولی نشان‌دهنده دیابت حاملگی باشد، به این تست نیاز است. برای انجام این آزمایش مادر باید یک شب ناشتا بماند. سپس آزمایش خون در فواصل زمانی مشخصی پس از مصرف غلظت بالاتری از کلوگز انجام می‌شود.
این آزمایش‌ها برای تشخیص زودهنگام و مدیریت دیابت حاملگی بسیار مهم هستند. نظارت منظم در طول بارداری می‌تواند به کاهش خطرات مرتبط به این بیماری کمک کنند.
راه‌های پیشگیری از دیابت بارداری
سبک زندگی سالم برای کنترل دیابت بارداری
هیچ تضمینی برای پیشگیری از دیابت حاملگی وجود ندارد اما هر چه عادات سالم‌تری قبل از بارداری داشته باشید، درصد ابتلا به این عارضه کمتر خواهد بود. در صورتی که طی بارداری قبلی خود سابقه دیابت حاملگی داشته‌اید ممکن است خطر ابتلای مجدد به این عارضه وجود داشته باشد، بنابراین با انتخاب غذاهای سالم و ورزش کردن می‌توانید از بروز این مشکل جلوگیری کنید.
سعی کنید غذاهای سالم بخورید. غذاهای پرفیبر، کم چربی و کم کالری مصرف کنید. روی میوه‌ها، سبزیجات و غلات تمرکز داشته باشید. همچنین فعالیت بدنی برای شما مفید خواهد بود. ورزش کردن قبل و بعد از بارداری می‌تواند از ابتلا به این نوع دیابت جلوگیری کند.
در بیشتر روزهای هفته 30 دقیقه فعالیت ورزشی متوسط داشته باشید. روزانه پیاده‌وری کنید و دوچرخه سواری نیز می‌تواند برای شما مفید باشد. علاوه بر این موارد، باید به وزن خود نیز توجه داشته باشید. توصیه می‌کنیم از اضافه وزن خود جلوگیری کنید تا با دیابت روبرو نشوید.
درمان دیابت بارداری
اگر دیابت بارداری شما تشخیص داده شد، باید گزینه‌های درمانی مختلفی را برای مدیریت موثر آن به کار برید. برای مثال تغییرات سبک زندگی می‌تواند تاثیر بسزایی در بهبود این عارضه داشته باشد. سنگ بنای مدیریت این نوع دیابت شامل تغییرات رژیم غذایی و فعالیت بدنی منظم است.
نظارت بر مصرف کربوهیدرات و حفظ یک رژیم غذایی متعادل می‌تواند به کنترل سطح قند خون کمک کند. همچنین متخصصان به بسیاری از مادران باردار توصیه می‌کنند سطح قند خون خود را به طور مرتب در خانه بررسی کنند تا مطمئن شوند که در دچار دیابت نیستند.
در برخی موارد نیز اگر تغییرات سبک زندگی برای کنترل سطح قند خون کافی نباشد، ممکن است انسولین درمانی یا داروهای خوراکی تجویز شوند. انسولین اغلب روش ترجیحی است. همچنین انجام معاینات مظنم می‌تواند درصد بروز این بیماری را کنترل کند.
قرار ملاقات‌های مکرر با متخصص به منظور نظارت بر سلامت مادر و جنین ضروری هستند. در صورت لزوم برنامه‌های درمانی مناسبی برای شما تنظیم می‌شوند. با مدیریت صحیح، بیشتر زنان مبتلا به این نوع از دیابت می‌توانند حاملگی و زایمان سالمی را تجربه کنند.
خطرات و عوارض دیابت بارداری
در حالی که دیابت حاملگی اغلب می‌تواند به طور موثری مدیریت شود اما این بیماری خطرات و عوارض جانبی بالقوه‌ای دارد که مادران باید از آنها آگاه باشند. برخی از این عوارض احتمالی را در ادامه معرفی می‌کنیم:
- ماکروزومی: همان‌طور که در قسمت‌های قبلی گفتیم، نوزادان متولد شده از مادران مبتلا به دیابت حاملگی در معرض خطر هستند و ممکن است بیشتر از حد متوسط بزرگ شوند. همین مسئله زایمان را با مشکل مواجه می‌کند.
- زایمان زودرس: خطر زایمان زودرس نیز افزایش می‌یابد و می‌تواند به بروز عوارضی برای نوزاد منجر شود.
- پره اکلامپسی: زنان مبتلا به این نوع دیابت در معرض خطر مسمومیت بارداری قرار دارند و ممکن است فشار خون بالای آنها به سایر اندام‌های‌شان نیز آسیب بزند.
- خطر دیابت طولانی مدت: زنانی که دیابت حاملگی را تجربه می‌کنند ممکن است مستعد ابتلا به دیابت نوع 2 درآینده شوند.
- عوارض جنین: نوزاد ممکن است پس از تولد قند خون پایینی را تجربه کند که همین مسئله مشکلات بالقوه سلامتی را برای او به همراه دارد.
آگاهی از این خطرات بر اهمیت مراقبت‌های منظم دوران بارداری، اصلاح شیوه زندگی و ارتباط با متخصصان تاکید دارد. بنابراین برای جلوگیری از بروز این عوارض سطح قند خون خود را آنالیز کنید.
جمع‌بندی
دیابت حاملگی یک وضعیت قابل کنترل است که به توجه و مراقبت نیاز دارد. درک علائم، اثرات، نیازهای غذایی و تست‌های تشخیصی می‌تواند به درمان این بیماری کمک کند و از خطرات احتمالی آن نیز جلوگیری خواهد کرد. بنابراین در صورت مشاهده علائم این عارضه بارداری به سراغ متخصصان حرفه‌ای بروید.
مرکز باروری رستاک یکی از کلینیک‌های موفق در حوزه انجام روش‌های کمک بارداری همانند IVF و IUI است که البته در درمان بیماری‌های مربوط به بارداری نیز می‌تواند به شما کمک کند. بدین ترتیب برای رفع عارضه دیابت حاملگی خود می‌توانید از تیم حرفه‌ای آنها کمک بگیرید.
